تپه‌های تاریخی آذربایجان‌غربی، جلوه‌ای از تمدن هزاران ساله

تپه های تاریخی آذربایجان غربی جلوه گاهی زیبا از تاریخ هزاران ساله ایران زمین و تاریخ پر فراز و نشیب آن است هریک از این تپه ها رازهای بی شماری درخود جای داده و چه بسا آثار به دست آمده از آنها طی کاوش های باستان شناسی،باستان شناسان جهان را متحیر کرده است.

این آثار تاریخی بی بدیل هرکدام کتاب قطوری هستند که هنوز بسیاری از آنها دست نخورده و به عبارتی نخوانده باقی مانده اند که با ورق زدن برگ هایی از این کتاب های قطور،می توان به رازهای زیبایی پی برد.

به عبارتی تپه های تاریخی آذربایجان غربی گنجینه ایی پایان ناپذیر از داشته های ارزشمند این استان و ایران زمین هستند که هر گردشگر و مسافری را به تامل برمی داد و با تاریخ این سرزمین پیوند داده و از وقایع روی داده دراین دیار برای او سخن می گوید.

از جمله تپه های تاریخی این استان می توان به تپه های «حاجی فیروز، دالما، اهرنجان، گوک تپه، قلایچی، پیزدلی، دین خواه، کردلر، باش قلعه و تپه حسنلو» اشاره کرد.

تپه تاریخی حسنلو،یادگار هشت هزار ساله از سکونت بشری

«تپه باستانی حسنلو » در نقده از شهرت جهانی برخوردار است و باستانشناسان ایرانی و خارجی قدمت ابنیه موجود در این تپه را حدود ۸۰۰ تا هزار و ۴۰۰ سال قبل از میلاد تخمین زده اند.

مهمترین اثر مکشوفه تپه باستانی حسنلو که اهمیت ویژه ای در باستانشناسی دارد «جام طلایی حسنلو» است وزن این جام ۹۵۰ گرم، بلندای آن ۲۱، قطر آن ۲۵ و محیط لبه آن ۶۱ سانتیمتر است و در موزه ایران باستان در تهران نگهداری می شود.

قدمت جام طلایی کشف شده از تپه حسنلو در حدود ۲ هزار و ۸۰۰ سال برآورد شده زیرا این جام طبق نظر کارشناسان ۸۰۰ سال قبل از میلاد مسیح ساخته شده و بر روی بدنه آن نقش های بسیاری حک شده و احتمالا داستانی حماسی را روایت کرده است.

تپه باستانی حسنلو در ۱۲ کیلومتری جنوب غربی دریاچه ارومیه و ۹ کیلومتری شمال شرق نقده بین دهکده های امین لو و حسنلو قرار دارد و از سال ۱۳۳۴ که کاوش در این منطقه شروع شده، حدود هفت هزار و ۵۰۰ اثر باستانی از جنس مفرغ، استخوانی و سفال در آن کشف شده است.

تالارهای بزرگ و ستون دار، ایوان‌های دراز و اتاق‌های کوچک و بزرگ و آثار سنگی که در این بنا قابل رویت بوده، بقایای معماری مربوط به دوره های چهارم و پنجم است که حدود سه هزار سال قدمت دارد.

این مجموعه تاریخی از سال ۱۳۸۲ شمسی جهت انجام مطالعات علمی و فنی تبدیل به پایگاه ملی شده است.

مدیر پایگاه ملی محوطه تاریخی حسنلو با بیان اینکه مقدمات برای ثبت جهانی این اثر تاریخی آغاز شده است، گفت: اکنون این تپه در مسیر ثبت جهانی قرار دارد.

حسن شیری ادامه داد: امید می‌رود با حمایت مسوولان استانی و شهرستانی شاهد رشد و توسعه محوطه تاریخی تپه حسنلو باشیم و بستر لازم برای برای ثبت این اثر تاریخی در فهرست میراث جهانی فراهم شود.

تپه باستانی قلایچی، یادآور حکومت ماناها
تپه قلایچی در روستای قلایچی و ۱۲ کیلومتری شمال شرقی شهر بوکان قرار دارد و برای نخستین بار در سال ۱۳۶۳ کاوش های باستان شناسی در این تپه صورت گرفت و آثاری از هزاره اول قبل از میلاد در آن نمایان شد.

تپه قلایچی بزرگترین اثر مانایی منطقه و پایتخت ماناها معروف به «ایزرتو» بوده است.

از این تپه علاوه بر معبد مرکزی، برج ها و دیوارهای مربوط به آن، حیاط سنگ فرش، پله هایی که به این حیاط متصل می شود، اتاق ها و آجرهای منقوش دارای موضوعات انسانی، هندسی و گیاهی کشف شده است.

تپه حاجی فیروز، نشان قدمت سلدوز

تپه حاجی فیروز در بخش شرقی دره سلدوز و در ۲ کیلومتری جنوب شرقی تپه حسنلو در نقده قرار دارد و حفاری های این تپه ۱۶ لایه استقرار و ۱۱ مرحله ساختمان سازی را مشخص کرده است.

بر اساس یافته های این حفاری ها ساختمان های هزاره ششم قبل از میلاد در حاجی فیروز به صورت واحدهایی مستقل از یکدیگر بنا شده بودند که هر یک دارای اتاق های نشیمن، محل آماده سازی غذا و پخت و پز، انبارک های غذا و آذوقه و خمره های ذخیره بوده است.

اجساد کودکان را هم در زیر کف این قسمت دفن می کرده اند و دیوارها را اغلب از چینه و در بعضی موارد از خشت هایی که بدون قالب بود می ساختند.

سطوح دیوارها را گاهی با مخلوطی از کاه گل و گچ اندود کرده بودند و روی قسمتی از دیوار یکی از منازل اثر رنگ قرمز مشاهده شد و کف بعضی از اتاق های نشیمن هم با محلول گل آجری قرمز شده است.

سفال های منقوش حاجی فیروز را می توان یکی از عناصر فرهنگی مشخصه دوره حاجی فیروز محسوب کرد.

گوک تپه،یادآور رشادت های مردم ایران زمین

گوک تپه دد ۶ کیلومتری جنوب شرق ارومیه و در دره ای به همین نام واقع بوده و ابعاد تپه ۴۵۵ متر در جهت شمال به جنوب و ۶۰۰ متر در جهت غرب به شرق و ارتفاع آن ۲۴.۵ متر است.

یکی از آثار به دست آمده از این تپه صفحه مفرغی منقش به تصویر «گیلگمش» پهلوان حماسی بابل بوده که در آن نقش گیلگمش میان دایره ای ۲ گاو وحشی را در دست گرفته و آنها را بلند کرده است؛ این اثر ارزشمند تاریخی به سده هشتم قبل از میلاد تعلق دارد.

اثر دیگر مهری استوانه ای شکل است که در عمق هشت متری پیدا شده و نقش مایه هایی از خدایان بابل را بر خود دارد و احتمالاً متعلق به حدود ۲ هزار قبل از میلاد است این اثر تاریخی در موزه هنرهای زیبای «متروپولیتن نیویورک»نگهداری می شود.

در حفاری علمی این تپه،هفت طبقه را که به ترتیب از پایین به بالا نامگذاری شده مشخص کرده اند.

طبقه زیرین آن مربوط به هزاره چهارم قبل از میلاد بوده و آثاری از هزاره های سوم،دوم و اول قبل از میلاد نیز در این تپه قابل مشاهده است.

تپه باستانی، کلیسای قدیمی و چشم انداز طبیعی و کشاورزی روستای گوگ تپه را در برگرفته است و این روستا می تواند به یکی از قطب های گردشگرپذیر ارومیه تبدیل شود.

روستای گوک تپه به دلیل موقعیت جغرافیایی و همجواری با تپه باستانی،می تواند با همکاری اهالی تبدیل به یک پارک اثر تاریخی شود و در ایام مختلف سال پذیرای مسافران و گردشگران باشد.

تپه کردلر، ظرفیت مغفول گردشگری آذربایجان غربی

تپه باستانی کردلر،یکی دیگر از تپه های باستانی ارومیه محسوب می شود که در ۲۵ کیلومتری شرق این شهر و در مجاورت روستای کردلر قرار گرفته است؛ فاصله تپه از جاده ارومیه به دریا حدود یک کیلومتر تخمین زده می شود.

بقای آثار تاریخی تپه کردلر بر روی تپه مرتفعی که در غرب روستا قرار گرفته، واقع است و در اثر عملیات حفاری باستان شناسان مقداری از بقایای آثار معماری مدفون از زیر خاک های آن بیرون آورده شده است.

قدمت این بقایا مربوط به هزاره اول تا چهارم قبل از میلاد بوده و نوع مصالح بکار رفته در ساختمان این تپه نیز بیشتر دیوار چینه ای و از خشت خام بوده که با گذشت زمان آسیب دیده و به صورت مخروبه درآمده است.

شکل تپه کردلر به صورت بیضی بوده و در قسمت شرقی روستا قرار گرفته و مساحت تقریبی آن حدود ۲ هکتار است.

در پی کاوش های سالیان دور انجام شده توسط باستان شناسان ایرانی و اتریشی در این تپه، سفال های رسی و بقایای خانه های مسکونی در آن کشف شده که طبق تخمین متخصصان، قدمت این آثار به هزاره یکم قبل از میلاد می رسد.

به گفته برخی از تاریخ دانان، تپه کردلر نخستین منطقه در حاشیه دریاچه ارومیه بوده که شهرنشینی از آن آغاز شده است.

باش قلعه، تپه تاریخی به یادگار مانده از دوران اورارتویی

این تپه تاریخی با قدمتی بیش از ۲ هزار سال در شرق ارومیه و حاشیه نگین آبی آذربایجان قرار دارد.

باش قلعه، باش قالا یا بخش قلعه، تپه‌ای تاریخی در دامن دشتی سرسبز و زیبا در جاده شهید کلانتری نزدیکی شهرک صنعتی فاز یک ارومیه قرن هاست که چشم هر مسافر و رهگذری را خیره کرده و به خود جلب می‌کند؛ این قلعه در بین مزارع سرسبز به شکل کوهی دیده می شود.

باستان شناس میراث فرهنگی و گردشگری آذربایجان غربی قدمت این قلعه تاریخی را ۲ هزار و ۷۰۰ سال عنوان می کند و می گوید: این قلعه به هزاره اول قبل از میلاد باز می گردد و مربوط به دوره «اورارتویی ها»است.

بهروز خان محمدی در این باره افزود: «باش قلعه» در گذشته قلعه ای نظامی برای نگهبانی و حراست از منطقه بود چنان که نگهبانان و سربازهایی برای حفاظت نیز داشت.

وی بیان کرد: پلان های به جا مانده در این محل روایتگر نظامی بودن این قلعه است و این قلعه تاریخی قبل از انقلاب شاهد حضور هیات های آلمانی و ایتالیایی بوده است.

آذربایجان غربی بیش از یک هزار و ۸۰۰ اثرتاریخی ثبت ملی و جهانی شده دارد که از این میان تخت سلیمان تکاب، قره کلیسی چالدران، آیین مذهبی قره کلیسای چالدران، کلیسای زوز زور ماکو و کاروانسرای شاه عباسی خوی در فهرست جهانی یونسکو قرار گرفته است.

ایسنا