تلفیق معماری مدرن و سنتی در مساجد
پروفسور «گلابچی» که تاکنون ۸۰ جلد کتاب در زمینه معماری تالیف کرده از تلفیق معماری مدرن و سنتی در مساجد می‌گوید.
با «پروفسور محمود گلابچی»، چهره ماندگار ایران در معماری، دارای کرسی یونسکو در معماری اسلامی، استاد نمونه و پژوهشگر برجسته دانشگاه تهران درباره تلفیق معماری مدرن و سنتی در مساجد گفت‌و‌گو کردیم.
«پیامبر اسلام با حضور مهاجرین و انصار، بنای اولین مسجد در دنیای اسلام را نهادند و امروز مسجد النبی، نماد و الگوی مساجد جهان اسلام است. مساجد بزرگ دیگری همچون مسجدالحرام در سرزمین حجاز هم نمادی از برگزاری بزرگ‌ترین اجتماع مسلمانان جهان هستند.»
چهره ماندگار ایران در معماری که دکترای خودش را از کشور انگلیس دریافت کرده، ادامه می‌دهد: «در تاریخ سرزمین‌های اسلامی، مساجد بسیاری در کشورهای مختلف جهان ساخته شده و باتوجه به این‌که مسلمانان اوج توان تخصصی و هنری خودشان را در این بناها به کار گرفتند، اکنون گنجینه عظیمی از مساجد کشورهای مختلف جهان وجود دارد. به‌طور مثال، در کشور ما یعنی ایران مساجد بزرگ و باشکوهی مانند مسجد گوهرشاد، مسجد جامع اصفهان، مسجد امام اصفهان، مسجد جامع ورامین و بسیاری مساجد دیگر در شهرهای مختلف از شمال تا جنوب و از شرق تا غرب وجود دارد که نشان اوج اعتقاد و هنرمندی معماران و طراحان و سازندگان این بناهاست و بالاترین هنرها در زمینه های مختلف در این آثار قابل مشاهده است. مثلا در مسجد گوهرشاد، شاهد یک گنبد بی‌نظیر با کاشی فیروزه‌ای و نقوش بسیار زیبا از اسماء خداوند روی گنبد و گلدسته‌ها و در داخل شبستان‌ها هستیم.»
معماری مسجد باید به شوق عبادت منجر شود
این استاد که دارای کرسی یونسکو در معماری‌اسلامی است، درباره ویژگی‌های معماری مساجد می‌گوید: «مسجد یک بنای کاملا عبادی و مذهبی است که باید در آن جا شرایط برگزاری نیایش، عبادت، نماز و … فراهم شود. به عبارت دیگر، طراحی و معماری مسجد باید به گونه‌ای باشد که افرادی که آن‌جا حضور پیدا می‌کنند، آن روحیه عبادت، شوق بندگی و شرایط روحی برای راز و نیاز با پروردگار را پیدا کنند. به همین دلیل در معماری مساجد از عناصری استفاده می‌شود که تداعی‌کننده چنین روحیه‌ای باشند. به‌طور مثال آیات قرآن که روی کاشی با رنگ لاجوردی نوشته می‌شود و حاشیه‌هایی که در کنار آن است، تداعی کننده آن حالت معنوی است که انسان‌ها از زمان کودکی که مسجد رفته‌اند، به یاد دارند. استفاده از نماد آجر، گنبد، گلدسته، ماذنه، مناره و … برای فردی که در آن جا حضور پیدا می‌کند، آن حالت نیایش، تضرع و بندگی را به‌طور دقیق و کامل فراهم می‌کند.
مسجد نباید مثل نمایشگاه، موزه یا سالن اجتماعات شود
پژوهشگر برجسته دانشگاههای کشور درباره خط قرمزهای تلفیق معماری مدرن و سنتی در مساجد می‌گوید: «هم اکنون مساجد باشکوهی در کشورهای مختلف داریم که با مصالح جدید، فناوری‌های به روز و رویکردهای نو طراحی و اجرا می‌شوند و این‌ها نشان‌دهنده علاقه‌مندی انسان‌ها و مسلمانان به فضای معنوی مسجد و در واقع بهره‌مندی از فضای مسجد برای ارتباط با پروردگار جهانیان است. در این طراحی‌های جدید ما شاهد فرم‌های جدید و متنوعی هستیم که هر کدام می‌تواند از یک نوآوری و خلاقیت و جذابیت برخوردار باشد اما نکته مهم این است که ما نباید مسجد را مانند یک نمایشگاه، موزه، سالن اجتماعات و … طراحی کنیم بلکه مسجد از فضای ورودی که به آن صحن می‌گوییم تا فضای برگزاری نماز که به آن شبستان می‌گوییم، باید در بهترین حالت ممکن برای برقراری ارتباط بهتر بین انسان‌ها و خداوند باشد. در بسیاری از مساجد دنیای امروز این امر رعایت شده است. مثلا ما در دانشگاه کمبریج، مسجدی با معماری بسیار خوب داریم، در مالزی و اندونزی، امارات و … شاهد بناهای بسیار باشکوهی برای مسجد هستیم. اگر یک معمار توانست نوآوری و خلاقیت را با معنویت مسجد در طراحی گره بزند، موفق خواهد بود.»
معماری مدرن باعث ساخته‌شدن مساجد باشکوه شده است
پروفسور «گلابچی» درباره تصاویری که در پرونده امروز زندگی‌سلام چاپ شده هم می‌گوید: «معماری مدرن می‌تواند به ما در افزایش معنویت کمک کند و در تصاویری که در این صفحه ملاحظه می‌کنید، ما شاهد این هستیم که در بسیاری از موارد مثلا با استفاده از خطوطی که آیات قرآن را نشان می‌دهد، گلدسته‌هایی که دعوت کننده به حق است و … ، معماری مدرن توانسته مساجد بسیار باشکوهی را در اختیار مسلمانان کشورهای مختلف جهان قرار دهد. نکته پایانی و مهم برای به کارگیری معماری مدرن در مسجد، حفظ روحیه و فضای آن برای عبادت، برگزاری نماز، نیایش و … است. اگر در مسجدی ما از نورپردازی با رنگ‌های زرد و قرمز و بنفش که معمولا در نمایشگاه استفاده می‌شود، بهره ببریم، معنویت و آرامش را از آن جا گرفته‌ایم بنابراین معماری مدرن اگر به صورت اصولی استفاده شود، به افزایش معنویت در مسجد کمک خواهد کرد.»
شهرخوان
درباره نویسنده
نویسنده