تلفیق زیبایی‌شناسی و فناوری در گنبد دارالسیاده
حرم مطهر امام رضا(ع)، نگین درخشان شهر مشهد و یکی از مهم‌ترین مراکز مذهبی جهان اسلام، جایگاه والایی در دل میلیون‌ها زائر و عاشق اهل بیت(ع) دارد و علاوه بر آن، میراثی بی‌بدیل از هنر، معماری و فرهنگ ایرانی اسلامی را در خود جای داده است. این مجموعه عظیم، با رواق‌ها، ایوان‌ها، صحن‌ها و گنبدهای باشکوه خود، قرن‌هاست روایتگر تاریخ پرشکوه تشیع و جلوه‌گر عرفان و زیبایی‌شناسی اسلامی است. در میان این بناهای فاخر، رواق دارالسیاده جایگاه ویژه‌ای دارد، رواقی که در جبهه غربی روضه منوره واقع شده و با نقوش اسلیمی و کتیبه‌های سنگی، جلوه‌ای از هنر صفوی و تیموری را به نمایش می‌گذارد. این رواق تاریخی، علاوه بر محل عبور زائران و برگزاری مراسم مذهبی، به‌عنوان نمادی از پیوند معماری و معنویت، همواره مورد توجه هنرمندان، معماران و پژوهشگران قرار داشته است. با گذر زمان و تأثیر عوامل محیطی، حفظ و نگهداری این بناهای ارزشمند نیازمند بهره‌گیری از دانش روز و فناوری‌های نوین است. در همین راستا، سازمان عمران و نگهداری حرم مطهر رضوی با رویکردی علمی و هنرمندانه، عملیات عایق‌کاری گنبد رواق دارالسیاده را با استفاده از فناوری نانو به انجام رسانده است، اقدامی که در راستای صیانت از میراث تاریخی صورت گرفته و تلفیقی هوشمندانه از زیبایی‌شناسی و نوآوری را رقم زده است.
تلفیق فناوری نانو با میراث تاریخی
عملیات عایق‌کاری گنبد تاریخی رواق دارالسیاده، یکی از کهن‌ترین رواق‌های حرم مطهر رضوی، با استفاده از فناوری نانو و به همت سازمان عمران و نگهداری حرم مطهر رضوی صورت پذیرفت. رواق دارالسیاده از جمله فضاهای شاخص در مجموعه حرم منور رضوی است که در جبهه غربی روضه منوره واقع شده و به سبب تزئینات منحصر به فرد، کتیبه‌های سنگی، نقوش اسلیمی و موقعیت ممتاز خود، جایگاه ویژه‌ای در میان رواق‌های حرم منور دارد. این رواق در طول تاریخ، محل عبور زائران و برگزاری مراسم مذهبی بوده است. ازاره‌های سنگی آن با نقوش هندسی و اسلیمی، همراه با کتیبه‌های قرآنی منبت‌کاری شده، جلوه‌ای از هنر اسلامی و عرفان شیعی را به نمایش می‌گذارند که از نظر ساختار بصری و محتوایی، حامل مفاهیم عمیق عرفانی و زیبایی‌شناختی هستند. رواق دارالسیاده در کنار رواق دارالحفاظ قرار دارد و در گذشته محل تجمع حافظان قرآن بوده است. این رواق از ایوان شمالی مسجد گوهرشاد قابل دسترسی بوده و در زمان گوهرشاد بیگم بنا شده است. در کالبد معماری آن، اصول وحدت‌بخش هنر اسلامی و زیبایی‌شناسی عرفان اسلامی به‌وضوح دیده می‌شود، به گونه‌ای که ساختار فضایی آن، تجلی‌گاه معنا و نمادهای عرفانی در معماری اسلامی است. اجرای عملیات عایق‌کاری با فناوری نانو، گامی مؤثر در حفظ این میراث ارزشمند بوده است. در این طرح، از ترکیب رنگ و پودر نانو با ویژگی‌های آب‌گریز و مقاوم در برابر فرسایش‌های جوی استفاده شده تا ضمن افزایش دوام سازه، زیبایی بصری آن نیز حفظ شود. این اقدام، نمونه‌ای موفق از تلفیق دانش روز با صیانت از میراث مذهبی و تاریخی ایران است.
ضرورت عملیات حفاظتی با فناوری نوین
با توجه به اهمیت تاریخی و مذهبی رواق دارالسیاده، حفظ و نگهداری آن در برابر عوامل محیطی و فرسایش طبیعی، ضرورتی اجتناب‌ناپذیر به‌شمار می‌رود. در همین راستا، عملیات عایق‌کاری گنبد تاریخی رواق دارالسیاده به همت سازمان عمران و نگهداری حرم مطهر رضوی صورت پذیرفت. این اقدام با هدف افزایش دوام سازه، جلوگیری از نفوذ رطوبت و ارتقای زیبایی بصری گنبد انجام شد. پیش‌تر، رنگ‌های استفاده شده در سطح گنبد به مرور زمان دچار ترک‌خوردگی، پوسته شدن و آسیب‌پذیری در برابر شرایط جوی می‌شدند و این فرسایش جلوه بصری بنا را تحت تأثیر قرار می‌داد. در طرح جدید، از ترکیب رنگ و پودر نانو با ویژگی‌های آب‌گریز و پایدار در برابر تغییرات دمایی استفاده شده است. ترکیبی که ضمن حفظ زیبایی، دوام و استحکام سطح گنبد را برای سال‌های آینده تضمین می‌کند. این عملیات شامل لایه‌برداری کامل رنگ‌های قبلی و اجرای چند مرحله پوشش حفاظتی شامل پرایمر آب‌بند، پلاستر نانو و پودر نانو روی سطح گنبد به مساحت ۱۳۰ مترمربع در بازه زمانی یک ماهه بود که با نظارت دقیق کارشناسان، به‌عنوان نمونه‌ای موفق از تلفیق فناوری نوین با میراث مذهبی و تاریخی ایران، به پایان رسید.
زیبایی‌شناسی در خدمت ماندگاری
در اجرای این طرح، توجه ویژه‌ای به هماهنگی رنگ و زیبایی بصری گنبد شده است. رنگ نهایی این پوشش با طیف کرم نخودی و هماهنگ با نماهای دیگر حرم مطهر انتخاب شده تا ضمن حفظ زیبایی بصری، دوام و ماندگاری گنبد برای سال‌های آینده تضمین شود. عملیات عایق‌کاری گنبد رواق دارالسیاده، نمونه‌ای موفق از تلفیق فناوری نوین با میراث مذهبی و تاریخی ایران است. این اقدام در راستای حفظ ساختار معماری اسلامی انجام شده و با بهره‌گیری از دانش روز، گامی مؤثر برای افزایش دوام و زیبایی بناهای مذهبی برداشته شده است.
روزنامه قدس
درباره نویسنده
نویسنده