تبدیل مقبره امیر ملک‌شاه به موزه «آرایه‌های معماری حرم رضوی»، اقدامی ارزشمند است

یاسر حمزوی ضمن بازدید از بنای مقبره امیرملکشاه و دیدار با مهدی قیصری‌نیک، معاون موزه‌ها و گنجینه‌های فرهنگی سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی، درباره هنر و معماری این بنا، به خبرنگار ما اظهار کرد: این بنا از نظر آرایه‌های هنر کاشی‌کاری، یکی از بناهای خاص ایران به شمار می‌آید که در آن دو تکنیک ارزشمند به کار رفته است.

نقوش و کتیبه های هنری

وی ادامه داد: در این مقبره از تکنیک معرق باظرافت بالایی استفاده شده است. همچنین از کاشی‌های تک‌رنگ در داخل گنبدخانه آن استفاده شده که بر روی آن‌ها نقوش و کتیبه به‌صورت طلا چسبان، بوده است، البته امروزه شواهد بسیار کمی از ورق طلای آن، باقی‌مانده است.
حمزوی با تأکید بر اینکه تکنیک طلا چسبان نیز تکنیک بسیار ارزشمندی است، گفت: تنها یک نمونه مشابه از این تکنیک در بنایی متعلق به سده نهم هجری در اصفهان وجود دارد که در آن نیز حجم کار، بسیار کمتر از بنای مقبره امیر ملک‌شاه در مشهد، است.
وی افزود: همچنین تکنیک لایه‌چینی و طلا چسبان متعلق به دوره تیموری فقط در دو بنای «مدرسه دو در» و «مقبره امیر ملک‌شاه» در مشهد، به‌کاررفته است.
البته آثار این تکنیک در مدرسه دو در، فقط در سقف گنبد آن باقی‌مانده و بقیه آثار، تخریب شده است.
عضو هیئت‌علمی دانشگاه هنر اسلامی تبریز، بیان کرد: آثار این تکنیک در مقبره امیر ملک‌شاه، در سقف گنبد و همچنین در بخش‌های پایین‌تر بنا قابل‌مشاهده است.
بنابراین می‌توان گفت این بنای تاریخی از قدیمی‌ترین بناهایی است که در آن، تکنیک لایه‌چینی و طلاکاری به‌کاررفته است، البته از این تکنیک بعدها در دوره صفوی، در بناها، بسیار استفاده شده است.
وی با تأکید بر اینکه استفاده از تکنیک خاص کاشی و طلاکاری به همراه لایه چینی و طلاکاری در یک بنا، در ایران منحصربه‌فرد است، گفت: به‌این‌ترتیب، انتخاب چنین بنای تاریخی به‌عنوان موزه آرایه‌های معماری حرم مطهر رضوی که تکنیک‌ها و آرایه‌های معماری آن خاص است، انتخاب بسیار خوبی است.

راه‌اندازی اولین موزه آرایه‌های معماری کشور

مدیرگروه آرایه‌های معماری ایران در پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری کشور، افزود: مایه خرسندی است که مجموعه‌ای برگزیده از آثار مرتبط با معماری حرم مطهر نیز در این موزه، به نمایش گذاشته خواهد شد.
حمزوی تصریح کرد: دراین‌میان، این موزه، اولین موزه آرایه‌های معماری کشور نیز به شمار می‌آید که این امر بر اهمیت این ابتکار و اقدام جذاب و ارزشمند آستان قدس رضوی می‌افزاید.
بی‌تردید این موزه، مخاطب خاص داخلی و خارجی خود را، خواهد داشت.
وی درباره اهمیت وجود چنین موزه‌هایی در داخل و مجاور بارگاه ملکوتی رضوی نیز، گفت: با بازدید زائران از این موزه‌ها، اقدامی فرهنگی تاریخی نیز به امر زیارت افزوده می‌شود، البته باید بتوانیم مفاهیم نهفته در این آثار را به بازدیدکنندگان، به‌صورت بسیار شفاف، منتقل کنیم.
دانشیار دانشگاه هنر اسلامی تبریز ادامه داد: دراین‌راستا، می‌توان به‌صورت هدفمند با اجرای سناریویی جذاب، آثار و آرایه‌های معماری که در طول ادوار مختلف تاریخی به‌دلیل توسعه حرم مطهر رضوی جدا شده و در مخازن یا موزه نگهداری می‌شود، به مخاطبان ارائه کرد.
وی خاطرنشان کرد: این آثار، مملو از مفاهیمی همچون نقوش، رنگ‌ها، کتیبه‌ها و… هستند که اگر بتوان تمامی این مفاهیم را به‌درستی در کنار یکدیگر به مخاطبان منتقل کرد، اقدامی مهم در حوزه تاریخ و فرهنگ کشور انجام می‌شود که علاوه بر دانشجویان و پژوهشگران، سایر بازدیدکنندگان نیز می‌توانند از آن، استفاده کنند.
گفتنی است، مقبره امیر ملک‌شاه یا «مسجد هفتاد و دو تن»، یکی از بناهای تاریخی بی‌بدیل در پیرامون حرم مطهر رضوی با قدمت بیش از ۶۰۰ سال است که با تغییر کاربری، در آینده نزدیک، به‌عنوان موزه آرایه‌های معماری حرم مطهر و هجدهمین گنجینه از مجموعه موزه رضوی، افتتاح خواهد شد.