باغ معین؛ گنجینه فراموش‌شده اهواز در دل کوچه‌های قدیمی

در این مقاله، ابتدا به موقعیت و پیشینه باغ معین می‌پردازیم، سپس ویژگی‌های طبیعی و بناهای شاخص آن را مرور می‌کنیم و در پایان به نکات کاربردی در مورد بازدید آن اشاره خواهیم کرد.

باغ معین کجاست؟

باغ معین در شرق رودخانه‌ی کارون و نزدیکی خیابان ۲۴ متری و بیمارستان امام خمینی قرار گرفته و از محله‌های قدیمی و اصیل اهواز به شمار می‌رود. این محله از پشت بیمارستان جندی‌شاپور سابق آغاز می‌شود و تا نزدیکی سینما ساحل امتداد دارد. موقعیت خاص آن باعث شده از یک سو به خیابان‌های پرتردد شهر متصل باشد و از سوی دیگر به رودخانه‌ی کارون و فضای آرام اطراف آن دسترسی داشته باشد.

ریشه تاریخی نام باغ معین

نام محله از شخصی به نام تیمسار معینی گرفته شده که مالک باغی بزرگ و سرسبز در دوره‌ی پهلوی اول در این منطقه بوده است. اگرچه سال‌ها از تفکیک و تغییر کاربری این باغ گذشته، اما نام آن همچنان با محله گره خورده و به بخشی از هویت محلی آن تبدیل شده است.

طبیعت و فضای سبز محله

یکی از ویژگی‌های چشمگیر باغ معین، پوشش گیاهی متنوع و فضای سبز آن است. درختان گل کاغذی با رنگ‌های صورتی و ارغوانی که در کوچه‌پس‌کوچه‌های محله پراکنده‌اند، منظره‌ای متفاوت از دیگر نقاط شهر ایجاد کرده‌اند. این درختان نه‌تنها به زیبایی ظاهری محله افزوده‌اند، بلکه حس آرامش و تعلق به گذشته را در فضای عمومی آن زنده نگه داشته‌اند.

نزدیکی محله به رودخانه‌ی کارون به فضای طبیعی باغ معین معنا و غنا بخشیده است. گفته می‌شود ناصر خسرو، شاعر و سفرنامه‌نویس قرن پنجم، در سفر خود به اهواز از این شهر با عنوان منطقه‌ای سرسبز یاد کرده است؛ جایی که سایه‌ی درختان، رهگذران را از گرمای جنوب پناه می‌داد. امروزه نیز، بخشی از این تصویر تاریخی را می‌توان در باغ معین جست‌وجو کرد.

بناهای تاریخی و بافت فرهنگی

باغ معین فقط یک محله‌ی مسکونی نیست؛ بخش‌هایی از تاریخ اهواز در کوچه‌ها و ساختمان‌های قدیمی این منطقه زنده مانده‌اند.

یکی از مهم‌ترین این بناها، سرای معین‌التجار است که در دوره‌ی قاجار توسط حاج محمدتقی معین‌التجار، بازرگان سرشناس بوشهری، ساخته شد. این کاروان‌سرا در نزدیکی رود کارون و خیابان کاوه قرار دارد و زمانی یکی از مراکز اصلی فعالیت‌های اقتصادی شهر به شمار می‌رفت. سرای معین‌التجار، با معماری ساده اما اصیل قاجاری و ایوان‌هایی مشرف به رودخانه، نمونه‌ای ارزشمند از میراث معماری جنوب ایران است.

از دیگر ساختمان‌های شاخص می‌توان به کنسولگری سابق بریتانیا در خیابان نظام وفا و دانشسرای مقدماتی پسران اشاره کرد؛ بناهایی که قدمت آن‌ها به دوره‌ی پهلوی اول بازمی‌گردد. همچنین خانه‌های قدیمی با سقف‌های شیروانی و حیاط‌های مرکزی، یادگار دورانی هستند که ریتم زندگی آرام‌تر و محله‌محورتر بود.

باغ معین در گذر زمان

باغ معین در طول تاریخ خود شاهد رویدادها و تحولات مهمی بوده است. در دوران جنگ تحمیلی، این محله به دلیل موقعیت استراتژیکش، به عنوان مرکزی برای بازجویی و جمع‌آوری اطلاعات از افسران عراقی مورد استفاده قرار گرفت. این نقش تاریخی اهمیت محله را در مقاطع حساس تاریخ معاصر اهواز نشان می‌دهد.

پس از پایان جنگ، با گسترش شهر و پیدایش محله‌های جدیدتر، باغ معین تا حدی از مرکز توجه خارج شد و دیگر مانند گذشته در چشم عموم قرار نداشت. اما کوچه‌های باریک و دیوارهای آجری آن، همراه با خانه‌های قدیمی، هنوز هم داستان‌هایی از گذشته را بازگو می‌کنند.