بازدید از خانه های تاریخی و اقامت در خانه هایی با سقف سفال پوش

شهر رشت، از زمان صفویه به عنوان مرکز استان گیلان انتخاب شد و از آن زمان مدنیت این شهر رشد کرد. رشت به‌عنوان مرکز تجارت ابریشم گیلان، در دوره‌های صفویه و قاجار بشدت مورد توجه قرار گرفت و به دلیل مراوده با تجار اروپایی، از یک سو و تردد مسافران از اروپا به ایران و برعکس از بندرپیربازار، این شهر «دروازه اروپا» لقب گرفت.

معماری خانه‌های رشت قدیم با بسیاری از خانه‌های فلات ایران تفاوت دارد. سقف‌های سفال پوش، سازه‌‌ای که بخش عمده آن با چوب ساخته شده، کف‌پوش‌ها و سقف‌های لمبه کوبی و… همگی معماری کرانه دریای کاسپین را متفاوت کرده است.

خانه‌های تاریخی در محلات تاریخی کیاب، ساغریسازان و سوما بجار، همچون؛ عمارت میرزا خلیل رفیع، خانه قدیری، خانه شفیعی، خانه میرزا کوچک جنگلی، عمارت ابریشمی، خانه سواررخش، خانه های سمیعی، خانه درویش، خانه نصرت رحمانی و… از جمله این خانه‌ها هستند. با اقامت در خانه تاریخی امیر و زهرا و اقامتگاه ارسی می‌توانید تجربه سفر را لذت بخش کنید.

*خانه قدیری  با ۳ نوع معماری متفاوت

«خانه قدیری»، در محله سبزه میدان رشت، انتهای بن بست «احتساب» قرار دارد. این خانه در اواخر دوره قاجار ساخته شده است. اداره کل میراث فرهنگی گیلان، این خانه را از آخرین مالک«اکرم قدیری» خریداری و مرمت کرده و از آن زمان تاکنون به عنوان ساختمان اداری میراث فرهنگی شهرستان رشت، کاربری دارد. خانه قدیری خرداد ۱۳۷۹ به شماره ۲۶۸۶ در فهرست آثار ملی ثبت شده است.

خانه قدیری اکنون یک در ورودی با سردری سفالچین و دیواری با آجر قرمز و ۲ حیاط دارد.

خانه قدیری بنایی با سه نوع معماری است؛ معماری بومی کاسپین با سقف‌های حلب سر و سفالچین، معماری فلات ایران با اصول تقارن انسان واره – درونگرایی با کاربرد گچ‌بری و آیینه کاری در تالار مرکزی و  معماری اروپایی با کاربرد شیشه‌های معروف به جام که ایوان و تلار خانه را شیشه بند می‌کردند تا جلوی رگبار باران گرفته شود.

کف هر دو طبقه قبلا چوبی و پل‌کوبی بوده است. بیشترین تزیینات بنا، شامل؛ گچبری، آئینه کاری و ارسی بزرگ در تالار اصلی است که رو به حیاط و باغ عمارت باز می‌شود. متاسفانه گره‌های چینی ارسی‌ها آسیب دیده و بعضا شیشه‌های رنگی موسوم به جام شکسته است. آیینه کاری‌ها و گچ بری‌های گل و مرغی تالار نیز به‌صورت ناقص مرمت و نافرم شده است. سالن اصلی دو درب در گوشواره دارد که هرکدام به اتاق‌های جانبی باز می‌شود.

طبقه فوقانی با سقف بلند، تابستان نشین بود و با پنجره‌های متعدد در غلام گردش، موجب کوران هوا می‌شود. غلام گردش طبقه دوم، بعدها به تقلید از معماری اروپایی شیشه بند شده است. طبقه نخست با سقف کوتاهتر، زمستان نشین  عمارت بود.

*عمارت ابریشمی با کاسه و بشقاب‌های گل مرغی

عمارت ابریشمی، به دلیل نوع تزئینات داخلی، همچون تالار آیینه، چینی خانه و گچ‌بری اتاق‌ها، بنایی منحصر به فرد در تمام گیلان است. این بنا به جا مانده از خانواده «حاج میرزا اسماعیل حاکمی» از متنفذین پیربازار رشت است که در زمان ناصرالدین شاه قاجار به عنوان «کلانتر رشت» منصوب شد. سال ۱۳۱۸ خورشیدی، «میرزا احمد ابریشمی» این خانه را از «عباسعلی حاکمی»، ورثه حاج قاسم خریداری  و از آن پس به نام «عمارت ابریشمی» معروف می‌شود.

بنای ابریشمی مانند همه بناهای بومی گیلان، در دو طبقه تقریبا قرینه ساخته شده است. محوطه حیاط از چهار طرف با دیوارهای آجری قرمز رنگ به ارتفاع پنج متر -که با آهک بند کشی شده – محصور و دیوارهای ضلع جنوبی و شمالی در بالا دارای یک ردیف رف می‌باشد و دیوارها با نوعی طاقنما تزیین شده است.

مساحت کلی محوطه و بنا تقریبا دو هزار مترمربع و مساحت زیربنا ۶۵۰ متر مربع است. محوطه باغچه بندی و مشجر است و در وسط آن حوضی به طول شش متر و عرض چهار متر قرار دارد. کف حیاط قبلا با قلوه سنگ‌های صیقلی سنگفرش شده بود ولی در مرمت‌های اخیر به صورت ساده و با موزاییک پوشیده شده است.

هر طبقه بنای ابریشمی هشت اتاق دارد. اطاق‌های هم کف ساده و فاقد تزیینات است. دو راه پله به ارتفاع ۲۰ سانتی متر از جنس موزاییک ساده، به طبقه بالا راه دارد. یک راه پله هم از ضلع شمالی در پشت بنا به طبقه فوقانی می‌رود.

از هشت اتاق طبقه فوقانی دو اتاق، «چینی خانه» و دیگری «تالار آیینه»، در جوار هم و دو اتاق با تزیینات گچ‌بری گل بوته و قاب بندی برجسته سقف و بدنه و همچنین شومینه‌ای با تزیینات ویژه در این بنا بسیار چشمگیر است.

آنچه که بنا را منحصر به فرد می‌کند، وجود همین دو تالار آیینه و چینی خانه است. در دیوارها و پیش بخاری «چینی خانه» و در میان گچبری‌هایی به شکل گل و بوته های ظریف، دوایری ایجاد و داخل آنها کاسه و بشقاب‌های گل مرغی و مصور بسیار پرارزش قاجاری قرار داده شده است. مجموعا در بدنه و طاقچه ها ۷۹ کاسه و بشقاب تعبیه شده است. ۵۲ کاسه گل مرغی هم در رف های نزدیک به سقف جاسازی شده است.

*خانه مفخم السلطنه و تغییرکاربری به خانه فرهنگ گیلان

عمارت مفخم السلطنه با قدمت اواخر دوره قاجار، یکی از خانه‌های زیبا در محله ساغریسازان رشت است که به عنوان «خانه فرهنگ گیلان » تغییرکاربری یافته است. این بنا در اواخر دوره قاجار ساخته شد. سال ۱۳۹۰ ، عمارت توسط جمعی از فرهنگ دوستان رشت خریداری و به عنوان «خانه فرهنگ گیلان» تغییرکاربری یافت و یک سال بعد در فهرست آثار ملی ثبت گردید.

زیبایی چشمگیر این بنا با ستون‌ها و درهای آبی و ارسی‌های زیبا در طبقه دوم و کاشیکاری قدیمی دور حوض، موجب شده عمارت به «خانه فیروزه‌ای» هم معروف شود. درب چوبی ورودی عمارت، فیروزه‌ای است و به محض ورود با حیاط بزرگ و مشجری روبرو می‌شوید. حوض حیاط بیضی است و با کاشی‌های قدیمی و منقوش به چهره سلاطین اساطیری و تاریخی ایران مزین شده است. بنای اصلی از حیاط، با نمای سفید و رنگ فیروزه‌ای و ارسی اصلی تالار با شیشه های رنگین چشم انداز زیبایی دارد.

ساختمان دو طبقه است و در طبقه پایین بخش خصوصی و در طبقه دوم پذیرایی و ناهار خوری قرار گرفته، در طبقه دوم اتاقی قرار دارد که به شاه نشین باز می‌شود و پنجره‌های آن دارای ارسی زیبایی است.

نمای ساختمان ترکیبی است از دو رنگ سفید و آبی روشن. بدنه ساختمان با رنگ سفید پوشیده شده و تمام روزن‌ها آبی‌اند. ارسی که از وسط شاه نشین در طبقه دوم رو به ایوان باز می شود و سه دری است، با تزئینات چوبی بسیار ظریف و زیبایی ساخته شده و هم خوانی کاملی با ایوان و فرم خاص جان پناه آن(که به جای نرده از دیواره ی کوتاه استفاده شده) دارد.جفت ستون های وسط ایوان چوبی هستند و سرستون گچی بر آن قرار دارد.

*مدرسه و کلیسای ارامنه

از دیگر دیدنی‌های رشت، بناهای تاریخی مرتبط با زندگی ارامنه است. ارامنه از گذشته‌های دور تاکنون همزیستی مسالمت آمیزی با مردم گیلان داشتند. ارمنیان مهاجر در زمان صفویه در انزلی در محلات کهنه آباد و تازه آباد اسکان یافتند و در رشت در محله بجارکن و بخشی از سبزه میدان و اطراف خانه آوادیس ( ابتدای خیابان سعدی فعلی) ساکن شدند.

وجود کلیسای مسروپ مقدس و کلیسای بیستون در رشت، خانه خواجه آوادیس که تاجر ابریشم بود و سالن تئاتر و مدرسه ارامنه در مرکز شهر، و ارمنی بولاغ (گورستان ارامنه) برخی از این جاذبه هاست.

 ارامنه، نخستین گروهی بودند که تئاتر و نمایش را به گیلان آوردند و در سالن تئاتر مدرسه مگردیج آهوردانایان، ارامنه و مسلمانان برنامه اجرا می‌کردند.

شبستان

درباره نویسنده