ایده‌ای برای حفاظت از گردشگران برفراز پل تاریخی خواجو اصفهان

پل تاریخی خواجو یکی از ۵ پل تاریخی در داخل شهر اصفهان است که در محور شرقی این شهر تاریخی و در عصر سلطنت شاه عباس دوم صفوی بر روی زاینده رود بنا نهاده شد. برخی معتقدند این پل تاریخی بر روی شالوده پلی تاریخی متعلق به دوران سلطنت حسن بیگ آق قویونلو بنا شده و امروز محور اتصال خیابان زیبای چهارباغ خواجو با محور تاریخی تخت فولاد است. همچنین این پل در سه طبقه طراحی شده و طبقه زیرین آن به صورت سدی سنگی عمل کرده و در طبقه فوقانی و دو سمت عرشه آن راهروهای سرپوشیده‌ای (رواق‌ها) همراه با چشم‌اندازی زیبا به سمت رود قرار دارد که به منظور عبور و مرور رهگذران ایجاد شده است.

ایده ساخت جان پناه برای بناهای تاریخی خاص و مرتفع به دلیل بروز اتفاقات ناگوار و احتمال سقوط گردشگران از این راهروها و به ویژه بناهای دو سمت پل که در محور جنوبی، شمالی و مرکزی پل واقع شدند، توسط مهندس سید عزت‌الله ضرغامی وزیر محترم میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی در سفر خردادماه به اصفهان مطرح شد.

با دستور وزیر و تاکیدات ستاد بحران استانداری، طرح‌های مختلف ایجاد جان‌پناه در جلسات کمیته فنی اداره‌کل استان ارائه و پس از بررسی انواع جان پناه‌ها با مصالح مختلف، در نهایت مقرر شد یک نمونه جان‌پناه با مصالحی شامل سیم بکسل (کابل بدون روکش) که به واسطه لوله‌های فلزی مهار می‌شوند در دهانه های راهروهای دو سمت عرشه پل نصب شود تا پس از بازدید و امتحان ساختار، زیبایی و استحکام آن و خصوصا کارکرد آن از لحاظ دید و منظر این پل تاریخی، بتوان آن را در سایر دهانه های پل اعمال کرد، لذا پس از نصب و تائید تمامی اعضای شورای فنی استان، طرح در شورای فنی وزارت میراث‌فرهنگی کشور نیز ارائه و پس از آن طرح در کارگروه بین‌المللی مرمت و به‌سازی ابنیه و بافت‌های تاریخی جهانی (iscarsa) نیز مطرح و اعضای این تیم که در سال ۱۳۹۷ از اجرای این طرح در پل سی و سه پل بازدید کرده بودند، مهر تائیدی بر اجرای آن نهادند.

با توجه به لزوم اجرای این طرح در این بنای تاریخی، مزایای اجرای آن را به شرح زیر می‌توان بیان کرد:

• انجام عملیات نوسازی با کمترین تخریب مصالح تاریخی

با توجه به این موضوع که در مبانی مرمت در صورت ایجاد نوسازی و انجام عملیات در کالبد بنا با مصالح جدید، می‌بایست اولویت اول در نصب این عناصر، ایجاد کمترین آسیب در حین عملیات باشد، لذا در مقایسه با دیگر انواع جان‌پناه‌ها با مصالح دیگر، این نوع جان‌پناه کمترین اتصال به بدنه‌های پل را داشته و تنها اتصال آن به کف پل است که آن نیز در سال‌های گذشته به‌منظور استحکام‌بخشی، بتن‌ریزی شده است و قدیمی نیست.

• بازگشت‌پذیری

یکی دیگر از مزایای این طرح بازگشت‌پذیری است که با توجه به مبانی نظری مرمت، به مصالحی بازگشت‌پذیر گفته می‌شود که بعد از استفاده از آن، در صورت تغییر کاربری و طرح، با کمترین تخریب، الحاقات برداشته شوند و فرم و کالبد اثر به حالت اولیه آن بازگردد.

• حفظ منظر بنا

یکی دیگر از مزایای این طرح، حفظ منظر بنا است، و با توجه به اینکه نما و منظر بسیاری از بناهای تاریخی یکی از شاخصه‌هایی است که در ذهن مردم ثبت می‌شود و تغییر آن باعث مخدوش شدن ذهنیت مردم می‌شود، لذا با استفاده از سیم‌های بکسل با مقطع ۸ میلی‌متر، کمترین تأثیر بر منظر پل ایجاد می‌شود، به‌طوری‌که اگر از فاصله ۷۰ متری به نمای پل نگاه کنیم به‌هیچ‌وجه جان‌پناه دیده نمی‌شود. حتی در صورت استفاده از شیشه در بعضی زوایا انعکاس نور، در دید بیننده باعث مخدوش شدن نما می‌شود.

• استحکام و مقاومت بالا

 یکی دیگر از مزایای اجرای این طرح استحکام و مقامت بالای مصالح است. این نوع جان‌پناه مانند جان‌پناه‌های چوبی قابل اشتعال نیست، مانند جان‌پناه‌های شیشه‌ای شکسته نمی‌شوند، نیاز به تمیزکاری ندارد و در مقابل رطوبت مقاوم است.

از دیگر مزایای این طرح می توان به امکان اجرای آن در کوتاهترین زمان ممکن، اجرای آسان، کاربردی بودن، عدم گمراه شدن گردشگران و دوستداران آثار تاریخی در آینده اشاره کرد، چرا که مصالح به نحوی انتخاب شده که نسلهای آینده تفاوت آن را با مصالح تاریخی پل درک نمایند.

با توجه به تاکید وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی و همراهی مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اصفهان امیدواریم این طرح در مساحتی در حدود ۲۴۰ متر با استفاده از ۲۳۰ متر کابل فلزی و حدود ۱۰۴ لوله مهار کننده در دهانه‌های راهروهای (رواق‌ها) سرپوشیده دو سمت عرشه پل در کوتاهترین زمان ممکن تا ابتدای زمستان سال ۱۴۰۱ اجرا شود تا بتوان ضمن حفظ منظر این پل تاریخی، به سلامت و حفاظت از جان گردشگران نیز در نوروز پیش روی کمک شود.

میراث آریا