اوشتبین؛ روستایی تاریخی و فرهنگی در سواحل مرزی ارس

اوشتبین در فاصله ۱۴۳ کیلومتری شمال تبریز، در شهرستان جلفا، بخش سیه رود و در ارتفاع سه هزار و ۶۲۰ متری از سطح دریا واقع شده است که به دلیل طبیعت بکر و تاریخ غنی خود در سال ۱۳۷۹ و با شماره ۲۶۹۲ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

موقعیت خاض جغرافیایی و قرار گرفتن بین کوه های مرتفع شمالی آذربایجان و حاشیه سواحل رودخانه خروشان ارس، قدمت طولانی مربوط به عصر صفوی، طبیعت سرسبز و جنگلی، بافت فشرده و پلکانی، شیب تند و آثار تاریخی و تمدنی از جمله ویژگی های بارز و برجسته روستای اوشتبین در آذربایجان شرقی است که سفر به آن می تواند تجربه ای موفق و البته روح انگیز برای گردشگران رقم بزند.

اوشتبین به عنوان یکی از مهمترین قطب‌های گردشگری آذربایجان شرقی و جزو روستاهای هدف گردشگری این استان است که در طول سال به ویژه تعطیلات نوروزی و تابستانی گردشگران بسیاری از نقاط مختلف کشور و حتی خارج از کشور ، آنرا برای سفر انتخاب می‌کنند.

الگوهای معماری سنتی بافت روستا که خانه‌ها را در شیب تند قرار داده، نمایی پلکانی و زیبایی را ایجاد کرده‌ است که نشان دهنده توجه مردمان آن به تداوم سنت و حفظ اصالت‌ها و در عین حال برخورداری از ظرفیت های تاریخی و فرهنگی است.

طبق اسناد و گفته های بومی های روستا، علت نام‌گذاری این روستا به “اوشتبین” ترکیبی از کلمه اوچ به معنی عدد سه و تبین به معنی قبیله و طایفه است که آن نیز به خاطر واقع شدن روستا بین سه آبادی به نام های “هراس”، “جعفرآباد” و “سیاوشان” است.

در میان آثار تاریخی روستای اوشتبین کتیبه‌هایی از دوران شاه طهماسب و شاه عباس صفوی وجود دارد و علاوه بر این گورستان قدیمی روستا نیز جزو آثار و محوطه های تاریخی به شمار می رود که سنگ‌ نوشته‌هایی متعلق به حدود ۸۰۰ سال پیش را در خود جای داده است که کتیبه‌های مرمرین خواجه ملک کدخدا و خواجه احمد نمونه ای از آثار است.

یکی از ویژگی‌های منحصر به‌ فرد روستای اوشتبین نگهداری ده‌ها عنوان کتاب و آثار تاریخی از جمله کتاب “تاریخ نادری”، سنگ‌درب‌های تاریخی خانه‌های روستا که به دوران سلطان محمد خدابنده تعلق دارد جزو جذابیت‌های فرهنگی و گردشگری منطقه به شمار می‌روند.

روستای اشتبین زادگاه شاعر توانمند آذربایجانی “ابوالقاسم نباتی” است که مقبره مرمت شده آن به یکی از مقاصد گردشگری تبدیل شده است.

روستای اشتبین زادگاه شاعر توانمند آذربایجانی “ابوالقاسم نباتی” نیز است که مقبره مرمت شده آن در حال حاضر به یکی از مقاصد گردشگری آذربایجان تبدیل شده است.

اوشتبین روستایی از دوران صفویه

معاون میراث‌ فرهنگی مدیرکل میراث‌ فرهنگی، گردشگری و صنایع‌ دستی آذربایجان‌شرقی مرمت و استحکام بخشی مقبره ابوالقاسم نباتی عارف نامی قرن ۱۳ هجری قمری در روستای «اوشتبین» را یکی از اولویت های مرمتی این اداره کل بیان کرد و گفت: برای حفاظت و احیای بافت تاریخی این روستا که یکی از روستاهای مهم دوره صفوی است، عملیات ساماندهی و استحکام‌بخشی مقبره ابولقاسم نباتی اوشتبین را به زودی تمام می کنیم.

وحید نواداد افزود: مقبره ابولقاسم نباتی تاریخی حدود ۲۰۰ سال دارد که نیازمند عملیات استحکام‌بخشی و حفاظتی بوده که در این راستا استحکام‌بخشی پی، زیرسازی پله‌های سکوی المان، ساماندهی گنبد، عایق‌کاری، کاشی‌کاری گنبد بنا، خواناسازی متون اشعار موجود در پایه‌های نماد از مهمترین سرخط‌های اجرایی عملیات استحکام‌بخشی و ساماندهی این مقبره تاریخی است.

وی با اشاره به اهمیت تاریخی روستای اوشتبین در آذربایجان شرقی، اظهار کرد: در جوار مقبره نباتی، عملیات تکمیلی ساماندهی خانه تاریخی سلمان‌زاده اوشتبین نیز در حال انجام است.

نواداد ادامه داد: به منظور مرمت خانه تاریخی سلمان‌زاده، کاشی‌کاری، اصلاح درها و پنجره‌ها، تکمیل تأسیسات برقی و مکانیکی، اجرای کاهگل و بندکشی دیوارها، اصلاح سنگ‌فرش حیاط مجموعه، رنگ‌آمیزی و ساماندهی سرویس‌های بهداشتی در حال انجام است.

وی با اشاره به اهمیت ساماندهی مسیرهای دسترسی بناهای تاریخی روستای اشتبین، گفت: حفر کانال و لوله‌گذاری در کنار جاده برای هدایت سیلاب، پخش و تسطیح زیراساس از اقدامات در دست اجرا برای ساماندهی مسیر دسترسی به روستای تاریخی اوشتبین، مقبره ابولقاسم نباتی و خانه تاریخی سلمان‌زاده است که به‌زودی تکمیل خواهند شد.

نواداد حفاظت از بناهای تاریخی به خصوص مقبره‌های شخصیت‌های برجسته آذربایجان با هدف حفظ هویت و تاریخ فرهنگی این منطقه را دارای اهمیت ویژه‌ای دانست و افزود: این بناها بخشی از میراث فرهنگی کشور محسوب شده و حفاظت از آنها، انتقال درست و مطلوب ارزش‌های تاریخی به نسل‌های آینده را درپی خواهد داشت.

سید ابوالقاسم فرزند میریحیی در سال ۱۱۹۱ ه.ق در روستای اوشتبین از توابع دهستان دیزمار شرقی بخش سیه‌رود شهرستان جلفا استان آذربایجان شرقی به دنیا آمد.

دوران جوانی خود را در همین روستا با حشم‌داری و باغبانی گذرانید؛ زیبایی های طبیعت طبع شعر گویی او را بر انگیخت تا رفته رفته به عرفان گرایید و ضمن تحصیل به مطالعه آثار عمر خیام و مولوی و حافظ پرداخت.

نباتی بعدها به شهر اهر مرکز قره داغ رفت و در بقعه شیخ شهاب الدین اهری گوشه عزلت گزید و در اواخر عمرش باز به زادگاهش یعنی روستای اوشتبین برگشت.

او ۷۰ سال عمر کرد و در سال ۱۲۶۲ هجری قمری در همین روستا درگذشت، این شاعر و عارف به نام هایی همچون «خان چوبان» و «مجنون شاه» نیز شهرت دارد.

ایرنا