اصول طراحی آشپزخانه
آشپزخانه که بخش مهم یک خانه می باشد، فضای برای پخت و پز، شستن و نگهداری مواد غذایی بوده که متناسب به ابعاد آن می تواند فضایی برای غذا خوردن، نشستن را نیز در بر بگیرد. به طور کلی تا قرن 18، فضای پخت و پز از اجزای اصلی معماری ساختمان محسوب نمی شد و معمولا غذا در اتاقکی با نام مطبخ در بیرون از خانه و مستقیما بر روی آتش پخت می شد. اما در اوایل قرن 19 با ظهور پیشرفت های فنی، اختراع کوره، دیگ های بخار، لوازم برقی و همچنین یخچال و فریزر معماری آشپزخانه و نحوه پخت غذا نیز متحول شد و آشپزخانه به بخش مهمی از ساختمان برای زندگی مدرن و راحت تبدیل شد.
ایجاد یک آشپزخانه بسیار شبیه به پخت یک وعده غذایی است که به مواد با کیفیت، مهارت در اجرا و برنامه ریزی دقیق برای زمان و هزینه، نیاز دارد. در طراحی یک آشپزخانه، یا بازسازی آن، قطعا ما نمی توانیم مهمترین بخش تاثیر گذار بر فرآیند طراحی که ابعاد و اندازه فضا می باشد را نادیده بگیریم و صرفا به چیدمان و یا تهیه لوازم جانبی آن بپردازیم. آشپزخانه‌های مدرن امروزی بر خلاف خانه های سنتی، اغلب به صورت باز طراحی شده و متناسب با ابعاد و کاربری فضا، سبک آشپزی، میزان زمان مورد نیاز برای هر ایستگاه کاری (یخچال، سینک و گاز) به 6مدل استاندارد طراحی می شوند که چیدمان آنها بر اساس مثلث کاری و روابط و دسترسی های ارگونومیکی در نظر گرفته می شود که در شکل زیر انواع این چیدمان نشان داده شده است.
نخستین عاملی که باید در چیدمان آشپزخانه مد نظر قرار داد، پیش بینی جریان رفت و آمدی بین ایستگاه های مختلف کاری در آشپزخانه است. تا بر اساس آن مثلث کاری را تعریف کرد. این مثلث خطی است فرضی میان:
- محل ذخیره سازی مواد غذایی (یخچال)
- محل شستشو (سینک ظرف شویی)
- محل پخت و پز (گاز)
به طوریکه هر کدام از آنها در یکی از رئوس مثلث قرار بگیرند تا افراد بدون داشتن مانع در سر راهشان بین این سه بخش در تردد باشند. شکل زیر نحوه قرار گرفتن مثلث آشپزخانه را در موارد مختلف چیدمان (سیستم) آشپزخانه نشان می دهد.
ویژگی های مثلث کار
- در هنگام طراحی مثلث کار در آشپزخانه باید توجه نمود که فاصله مناسبی میان اجاق گاز و دو راس دیگر مثلث وجود داشته باشد تا از تأثیر گرمایی بر عملکرد یخچال و همچنین لکه‌های چربی‌حاصل از پخت و پز بر ظروف شسته شده جلوگیری شود.
- اضلاع هر مثلث می بایست بین 1.50 تا 2.70 متر باشد .
- بهترین شرایط به این صورت است که محیط این مثلث بین 4.80 تا 6 متر باشد .
- در صورتی که مجموع گام ها در مثلث کار خیلی کم باشد، افراد به همدیگر برخورد کرده و موجب شلوغی در کار خواهد شد.
- در صورتی که مجموع گام ها زیاد باشد، سبب طی مسافت بیشتر و خستگی در طول روز و در نهایت موجب طولانی شدن زمان اجرای کار خواهد شد.
- این مثلث می تواند در انواع مختلف ایجاد شود و نوع آن رابطه مستقیمی با شرایط محیط و در واقع نقشه فضا دارد.
- اگر فعالیت های دیگری علاوه بر پخت و پز در آشپزخانه انجام می شود، در هنگام برنامه ریزی برای طراحی مثلث کار باید در نظر گرفته شوند. مانند میز نهارخوری، جزیره، مینی بار، قفسه های دکوری و ….
مدل خطی یا تک دیواری
آشپزخانه های یک تکه که روی یک دیوار اجرا می شوند، به خاطر استفاده از حداقل فضا، بیشتر مناسب خانه های کوچک بوده به طوریکه سه ایستگاه کاری، لوازم آشپزی و کابینت ها در راستای هم و بر روی یک دیوار قرار می گیرند. به همین علت در این مدل های خطی، سیستم مثلث کاری وجود ندارد. اما امروزه یک آشپزخانه خطی به همراه یک کابینت جزیره ای در وسط آشپزخانه، به مدلی محبوب در خانه هایی که کوچک نیستند، تبدیل شده است.
مدل راهرویی یا موازی
آشپزخانه راهرویی یا موازی، که بین دو دیوار که در روبروی یکدیگر قراردارند، در بین آشپزها به جهت دسترسی سریع بین ایستگاه های کاری از محبوبیت بالایی برخوردارند . همچنین به جهت نداشتن کابینت های کنجی، علاوه بر طراحی راحت، برای خانه های کوچک مقرون به صرفه می باشد. در این مدل حداقل راه روی ما بین دو ردیف کابینت می بایست 1.20 متر باشد و اگر فضای بیشتری بین دو دیوار وجود داشته باشد، با رعایت فاصله ۱.۲۰ متری از طرفین می توان از یک جزیره در حد فاصل بین کابینت های دو طرف دیوار استفاده کرد.
مدل ال
با رشد سبک زندگی یکپارچه درمعماری مدرن، مدل ال شکل به یکی از مدل های پرکاربرد و زیبا در دکوراسیون داخلی تبدیل شده که برای هر فضایی با متراژهای مختلف قابل استفاده است. در این سیستم که شامل دو دیوار مجاور و عمود بر هم است، مثلث کاری قابل تعریف بوده به طوریکه در دیوار بزرگتر دو ایستگاه و در دیوار کوچکتر یک ایستگاه کاری قرار داده می شود و همچنین اگر فضای کافی ما بین دو دیوار وجود داشته باشد می توان میز نهار خوری را به آشپزخانه متصل کرد و یا یک کابینت جزیره ای در وسط آشپزخانه قرار داد که ایده ای زیبا و کاربردی برای فضاهای بزرگتر بوده تا از آن به عنوان میز کار و یا میز نهارخوری استفاده کنند.
مدل یو
سیستم یو شکل که از ۳ دیوار مجزا برای نصب کابینت تشکیل شده است، به جهت ایجاد فضای کاربردی در سه 3 دیوار مختلف، امکان چیدمان های متفاوتی برای یخچال، سینک و گاز را فراهم می کند به طوریکه هر کدام می توانند در یک ضلع آشپزخانه قرار بگیرند. این مدل هم برای خانه های کوچک و هم بزرگ قابل استفاده بوده واگر فضای مابین دیوارها زیاد باشد، می توان از یک کابینت جزیره ای یا میز نهارخوری در وسط یا ورودی به آشپزخانه استفاده کرد به گونه ای که فاصله حرکتی حداقل ۱.۲۰ متری از طرفین جزیره یا میز نهارخوری وجود داشته باشد.
مدل جزیره ای
آشپزخانه های جزیری، معمولا کاربری های بیشتری همراه با فضا های ذخیره سازی به آشپزخانه اضافه می کنند که معمولا یک ایستگاه آن برروی کابینت دیواری و دو ایستگاه دیگر بر روی جزیره قرار داده می شود یا بالعکس. به طوریکه از ۳ جهت آزادی عمل را به کاربر می دهد. این سیستم که مناسب خا نه های با متراژ بالا و فضا های دسترسی بزرگ می باشد، اغلب مجهز به هود مرکزی، سیستم های صوتی تصویری، لوازم الکترونیکی پیشرفته و نهارخوری می باشد.
مدل جی
این سیستم چند عملکردی و جادار که فرمی مایل به بسته شدن دارد؛ مناسب خا نه های بزرگ بوده و فضای زیادی را اشغال می کنند. در طراحی این مدل باید به این نکته دقت شود که جزیره یا میز های نهارخوری که معمولا در قسمت انتهایی و خروجی آشپزخانه قرار می گیرند، مانعی برای ورود و خروج به آشپزخانه ایجاد نکرده و حداقل ۱.۲۰متر فضای رفت آمد در ورودی فراهم کنند.
درباره نویسنده
نویسنده