اصفهانِ تاریخی، می‌تواند پیشگام و الگوی ملی معماری و ساختمان‌های پایدار شود؟
در شرایطی که بحران‌های زیست‌محیطی از تغییرات اقلیمی گرفته تا کمبود منابع آب و انرژی، زندگی شهری را تهدید می‌کنند، معماری سبز دیگر یک انتخاب تجملی نیست، بلکه ضرورتی حیاتی برای بقا و پایداری شهرهاست. هرچند در ایران هنوز ساخت‌وساز سنتی غالب است، اما کلان‌شهرهایی همچون اصفهان با ظرفیت‌های تاریخی و زیست‌محیطی خود می‌توانند پرچمدار این تحول باشند.
ضرورت جهانی معماری سبز
جهان امروز با چالش‌هایی چون کاهش منابع انرژی‌های فسیلی، آلودگی هوا و تهدید زیست‌بوم‌ها روبه‌روست و صنعت ساختمان سهم بزرگی در مصرف انرژی و انتشار گازهای گلخانه‌ای دارد. این دلیلی است که امروزه، رویکرد «ساختمان سبز» و معماری پایدار به یکی از شاخص‌های توسعه‌یافتگی بدل شده است.
کشورهایی چون آلمان، ژاپن و سنگاپور با اجرای مقررات سخت‌گیرانه در زمینه مصرف انرژی، استفاده از مصالح بازیافتی، طراحی اقلیمی و انرژی‌های تجدیدپذیر نشان داده‌اند که این الگو نه‌تنها قابل اجراست، بلکه در بلندمدت به کاهش هزینه‌ها و ارتقای کیفیت زندگی شهروندان منجر خواهد شد.
اصفهان؛ شهر تاریخی در مسیر سبز شدن
اصفهان، شهری با پیشینه تاریخی، ملقب به «نصف جهان»، در سال‌های اخیر با بحران‌هایی چون کاهش منابع آب، آلودگی هوا و فشار بر زیرساخت‌ها مواجه بوده است. به همین دلیل، توجه به ساختمان‌های سبز در این شهر ضرورتی حیاتی بنظر می‌رسد. دلیلی که موجب شده شهرداری اصفهان اقداماتی چون توسعه بام‌های سبز، استفاده از مصالح سازگار با محیط و بهینه‌سازی مصرف انرژی را آغاز کرده و همکاری با دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی برای آموزش سازندگان و معماران را در دستور کار قرار دهد.
هوشمندسازی؛ گام بعدی معماری پایدار
احمد شریعتی، عضو هیئت رییسه شورای اسلامی شهر اصفهان، با اشاره به طرح ساختمان‌های پایدار گفت: موضوعات مختلفی از جمله ویژگی ساختمان‌ها، تناسب با اقلیم و انتخاب درست مکان ساخت ساختمان‌های سبز را بررسی کردیم چرا که اقلیم اصفهان خشک بوده، زمستان‌های بسیار سرد و تابستان‌های بسیار گرمی دارد.
او تاکید می‌کند موفقیت این طرح، نیازمند توجه به موضوعاتی همچون عایق‌بندی ساختمان‌ها، استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر، مدیریت آب‌های خاکستری، نورگیری طبیعی و حتی دیوارها و بام‌های سبز است.
عضو هیئت رییسه شورای اسلامی شهر اصفهان با بیان اینکه طرح ساختمان‌های سبز با کمیسیون‌های محیط زیست، حمل‌ونقل، خدمات شهری و عمران و شهرسازی مرتبط است، تصریح کرد: با توجه به پیگیری‌هایی که داشتیم، قرار شد تا معاونت شهرسازی شهرداری اصفهان، دستورالعملی برای اجرای این طرح آماده کند. هوشمندسازی ساختمان‌ها ادامه منطقی ساختمان‌های سبز است. این مدل به ما امکان می‌دهد سیستم‌های آب، برق و گاز ساختمان‌ها را به‌طور کامل هوشمند کنیم.
شریعتی کاهش هزینه تراکم و عوارض ساختمانی را یکی از ابزارهای تشویقی برای سازندگان این نوع ساختمان‌ها می‌داند. وی با بیان اینکه در این پروژه باید افرادی که نسبت به وضعیت زیست محیطی منطقه آگاه هستند، حضور داشته باشند، ادامه داد: این افراد می‌توانند مکان ساخت این ساختمان‌ها را بر اساس اقلیم هر منطقه شناسایی کنند. هر گوشه شهر، شرایط خاصی دارد. مکان مناسب برای ساختمان‌های سبز باید به نوعی باشد که آن مکان از نور کافی برخوردار بوده و بلحاظ بصری اختلال ایجاد نکند. در گذشته، تفاوتی میان ساختمان‌ها نبود و ساختمان نزدیک به بزرگراه تفاوتی با ساختمان‌های دور از بزرگراه نداشت، درحالی‌که عایق‌بندی و مواد اولیه تاثیر زیادی در شرایط ساختمان و محیط زندگی دارد. امروز بعضی از شهرداری‌ها، تا ۷۰ درصد در حال استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر هستند، از این‌رو امیدواریم این موضوع فرهنگ‌سازی شود و مردم به سمت ساختمان‌های پایدار یا سازگار با محیط زیست حرکت کنند.
معماری سبز؛ پاسخ به بحران انرژی
علی دربان، کارشناس ارشد معماری نیز معتقد است معماری پایدار، پاسخ به مخاطرات زیست‌محیطی و بحران انرژی است. این نوع معماری نه‌تنها از هدررفت انرژی و آلودگی جلوگیری می‌کند، بلکه آسایش، سلامت و رضایت شهروندان را تضمین خواهد کرد.
به گفته وی: «در معماری پایدار، «بنا» به‌عنوان بخشی از پیکره محیط مجاور و طبیعت پیرامونش، نه‌تنها سبب هدر رفتن انرژی نمی‌شود، انواع آلودگی‌های محیطی را ایجاد نمی‌کند و بر سلامت انسان تاثیر منفی نمی‌گذارد، بلکه با صرفه‌جویی و مصرف بهینه انرژی و برخورداری از مصالح همساز با اقلیم و قرار گرفتن در چرخه زیست‌بوم برای تحقق اهداف توسعه پایدار حرکت می‌کند.»
مسیر آینده؛ از قانون‌گذاری تا فرهنگ‌سازی
کارشناسان معتقدند تحقق ساختمان‌های سبز در اصفهان نیازمند سه اقدام کلیدی است:
- تدوین مقررات محلی برای الزام سازندگان به رعایت استانداردهای زیست‌محیطی.
- مشوق‌های اقتصادی همچون تخفیف عوارض ساختمانی یا وام‌های کم‌بهره.
- فرهنگ‌سازی و آموزش عمومی برای افزایش آگاهی شهروندان و پذیرش الگوهای پایدار.
اگر این اقدامات با بهره‌گیری از فناوری‌های نوین همراه شود، اصفهان می‌تواند به الگوی ملی معماری پایدار تبدیل شود؛ شهری که گذشته باشکوه خود را با آینده‌ای سبز پیوند می‌زند.
درباره نویسنده
نویسنده