پردیس‌های کویرِ یزد، شاهکارهای معماری ایران

با وجود آب و هوای خشک و نیمه صحرایی یزد در فصل‌های مختلف سال،آن‌طور که مارکوپولو در سفرنامه‌اش نوشته یا مسالک و الممالک (صوره الارض) یزد را توصیف کرده است؛«این شهر تا قرن هفتم شهری خوش آب و هوا و با جنگل‌های وسیع بوده  که آن را به کرمان پیوند می‌داده».

کویری بودن و مشکل کم آبی،باغ‌هایی را در یزد ایجاد کرده که نشانۀ ذوق و خلاقیت کشاورزان و معماران یزدی بوده است و امروز به آن‌ها نمونه‌هایی از شاهکار معماری ایرانی در دل شهر کویری یزد می‌گویند، مانند باغ‌های جهانی یزد از دولت‌آباد در شهر یزد گرفته تا پهلوان‌پور در مهریز و باغ صدری درتفت.

در زبان فارسی این باغ‌ها را «پَردیس» می‌نامیدند. باغ‌هایی بزرگ و جنگل مانند که در دوره‌هایی مانند مادها، هخامنشیان، ساسانیان و اشکانیان بیشتر کاربرد داشته است.

یکی از باغ‌های بزرگ و زیبا در استان یزد، باغ صدری یا باغ نمیر ۴۰۰ ساله است که . این باغ سرسبز، در محله گلابدان شهرستان تفت قرار دارد و به‌فرمان «صدرالعلماء» یکی از حکام دوران زندیه ساخته شده است. مردم تفت، باغ صدری را باغ نمیر تفتی نیز می‌نامند؛ زیرا روزگاری، «ارباب نمیر تفتی» یکی از زرتشتیان و شکسته‌بندهای معروف یزد، در این باغ زندگی می‌کرده است.
از ویژگی‌های برجسته باغ نمیر تفت معماری بنا و فضای حیاط این عمارت است. باغ صدری تفت حدود ۱۳هزار متر مربع وسعت دارد. نقشه این باغ را از الگوی باغ‌های ایرانی گرفته‌اند. باغ‌های ایرانی مجموعه‌ای از ساختار هندسی، آب، درخت‌هایی در اطراف و کوشک میانی‌اند. به‌ همین‌ خاطر، باغ صدری تفت را شبیه به باغ کاشان و باغ دولت آباد یزد می‌دانند.
 باغ پهلوان پور مهریز که در اواخر دوران قاجاریه در شهرستان مهریز واقع در استان یزد ساخته شده است یکی از قدیمی ترین و زیباترین بناهای تاریخی این شهر به شمار میرود که تشکیل شده از چندین بخش مرکزی که شامل مجموعه ورودی و ساختمان کوشک میشود. این اثر در تاریخ ۷ مهر ۱۳۸۱ با شماره ثبت ۶۳۳۴ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است همچنین این باغ در سال ۲۰۱۱ و طی نشست سی و پنجم در فهرست آثار جهانی یونسکو نیز به ثبت رسید.
باغ پهلوان پور مهریز با داشتن یک فضای سبز وسیع و خوش آب‌وهوا و همچنین عمارت‌های سنتی و چشم‌نواز، امروزه به یک هتل و اقامتگاهی پرطرفدار تبدیل شده و طی ماه‌های مختلف سال، پذیرای مهمانان زیادی از سراسر ایران و جهان می‌باشد. همچنین ساختار هتل‌گونه باغ باعث شده تا بسیاری از گردشگران و مسافران، علاقه‌مند به اقامت در این مجموعه و استفاده از فضای دلنشین آن شوند.
در باغ بزرگ پهلوان پور، آب قنات حسن آباد به صورت دائمی جریان دارد که این خود عاملی برای زیبایی و سرسبزی و همچنین پررونقی باغ پهلوان پور مهریز بوده است. در گذشته علاوه‌بر این آب، آب قنات‌های «شاه‌حسینی و مزویرآباد» نیز به این باغ وارد می‌شده و درختان آن را سیراب می‌کرده است
فضای ساختمان باغ دولت آباد یزد با درب سنتی چوبی و پنجره های گره چینی با شیشه های رنگی ارسی بسیار زیبایی را به بیننده القا میکند . تابش نور خورشید و رقص رنگهای شیشه های رنگین ارسی ها تالارها و اتاقهای باغ را بی بدیل و زیبا می سازد.
در کنار کوشک باغ پهلوان پور مهریز آشپزخانه، حمام و انباری قرار داشته است که اخیراً بوسیله حفاری از زیر خاک بیرون آورده شدند.
 با عبور از درِ کوچک چوبی داخل کوچه، که ورودی اصلی باغ دولت آباد یزد در دوره کنونی محسوب می شود، وارد فضای “عمارت سَردَر” می شویم.
در باغ دولت آباد یزد درختان انار و انگور و… باگل‌های فراوانی زینت بخش محیط شده اند.
باغ صدری یا نمیر تفت همانند تمام خانه‌های قدیمی، یک تابستان نشین و یک زمستان نشین دارد که بخش زمستان نشین آن، دارای یک انبار میوه و آسیاب آبی می‌باشد و آسیاب آن در روزگار دور، آرد اهالی خانه را تأمین می‌کرده است.

 

باغ پهلوان پور مهریز، اثری ملی و جهانی در استان یزد
-کاربندیهای بسیار ظریف سقف هشتی باغ دولت آباد یزد اثر استاد حاجی علی اکبر آخوند است که با سیم گل و دم گیری گچی به طرزی بسیار ماهرانه اجرا شده است.
دو طرف جوی اصلی باغ پهلوان پور مهریز درختان تنومند و سالخورده چنار قرار دارند.
چوب هایی که از بادگیر بیرون زده است کاربردهای متفاوتی داشته است. هم به عنوان داربست مورد استفاده قرار می گرفت تا در صورت لزوم برای انجام تعمیرات، بر روی آن بایستند و هم به عنوان “بادشکن” برای پایداری بیشتر بادگیر کاربرد داشت.
باغ پهلوان پور مهریز به عنوان یکی از نمونه های برتر و زیبای اصیل باغ های ایرانی شناخته شده است و در سال ۱۳۸۱ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
یکی از دلایل شهرت عمارت هشتی و بادگیر مجموعه دولت آباد، بهره گیری از باد و آب در سیستم سرمایشی آن است. هوای وارد شده از دریچه بادگیر، از روی حوضی پر از آب می گذشت و پس از خنک شدن به بقیه ساختمان هدایت می شد. اتاقی که بادگیر روی آن قرار دارد دارای هشت ضلع است و درهای متعددی دارد که هر کدام به یک اتاق باز می شود. به این ترتیب برای خنک کردن هر اتاق، درِ بین آن اتاق و اتاق هشتی را باز می کردند.
در باغ دولت آباد، عمارتی هشت ضلعی ساخته شده است که “عمارت هشتی” یا “عمارت بادگیر” نام دارد. بادگیری هشت طرفه نیز بالای این بنا ایجاد شده است.

ایسنا

درباره نویسنده


Fatal error: Uncaught wfWAFStorageFileException: Unable to save temporary file for atomic writing. in /home/barandat/public_html/wp-content/plugins/wordfence/vendor/wordfence/wf-waf/src/lib/storage/file.php:35 Stack trace: #0 /home/barandat/public_html/wp-content/plugins/wordfence/vendor/wordfence/wf-waf/src/lib/storage/file.php(659): wfWAFStorageFile::atomicFilePutContents('/home/barandat/...', '<?php exit('Acc...') #1 [internal function]: wfWAFStorageFile->saveConfig('livewaf') #2 {main} thrown in /home/barandat/public_html/wp-content/plugins/wordfence/vendor/wordfence/wf-waf/src/lib/storage/file.php on line 35