نهضت ملی مسکن نباید ایرادات وارد بر طرح مسکن مهر را تکرار کند

سیده فاطمه موسوی‌نیا د در خصوص اقدامات صورت گرفته برای حل مشکلات مسکن در سطح سیاست‌گذاری‌های کشور اظهار کرد: در حال حاضر مسکن و مسائل مربوط به آن به عنوان یک مساله‌ جهانی مطرح است. در کشورهای پیشرفته مسکن بعدی از رفاه اجتماعی به شمار می‌آید و بیشتر برنامه‌ریزی‌ها در زمینه مسکن بر بهبود کیفی شرایط تکیه دارد.

وی در ادامه به مشکلات پیش روی بخش مسکن در کشورهای در حال توسعه اشاره کرد و افزود: موضوع مسکن در کشورهای در حال‌ توسعه با چالش‌های متفاوتی نسبت به کشورهای توسعه‌ یافته مواجه است؛ به گونه‌ای که طی دهه‌ها به دلیل افزایش شتابان جمعیت، فقدان منابع کافی و نبود یک دید جامع‌نگر موضوع تامین مسکن به مشکلی حاد در این کشورها تبدیل شده است.

عضو هیات علمی گروه معماری دانشگاه فردوسی مشهد در خصوص سیاستگذاری‌های دولت در زمینه حل مشکلات مسکن تصریح کرد: در سال‌های اخیر شاهد ارائه طرح‌هایی جهت رفع مشکل مسکن از طرف دولت با انجام سیاست‌های آماده‌سازی زمین‌های شهری، مسکن اجتماعی، انبوه‌سازی و کوچک‌سازی مسکن و آپارتمان‌سازی بوده‌ایم.

وی با اشاره به طرح ملی مسکن مهر عنوان کرد: در طرح مسکن ملی مهر دهک‌های پایین درآمدی به عنوان جامعه‌ هدف مد نظر قرار گرفته‌اند. در این زمینه ۲ راهبرد اصلی، یعنی یکی حذف قیمت زمین و دیگری انبوه‌سازی مطرح شد که این ۲ موضوع شرایط را برای خانه‌دار شدن اقشار کم‌درآمد فراهم می‌کرد.

موسوی‌نیا ضمن اشاره به اصل ۳۱ قانون اساسی مداخله دولت در راستای فراهم کردن مسکن متناسب با نیاز شهروندان را ضروری دانست و بیان کرد: تصمیم‌گیران در مسیر اهداف خود با انواع مسائل و مشکلات مواجه می‌شوند که برای حل آن‌ ناگزیر از برنامه‌ریزی صحیح هستند؛ لذا متولیان باید پاسخی برای حل مشکل مسکن داشته و مسکن را برای همه به خصوص برای افراد با درآمد پایین قابل‌ دسترس کنند.

این استاد دانشگاه ضمن اشاره به فقدان کیفی‌سازی در طرح مسکن مهر خاطرنشان کرد: در اجرای طرح مسکن ملی باید به این نکته که چه ویژگی‌ها و ابعادی در طرح مسکن مهر مغفول ماند، توجه کرد تا در طرح‌های پیش رو مد نظر قرار گیرد. بسیاری از پژوهش‌های آکادمیک و دانشگاهی در حیطه‌های معماری و شهرسازی موضوع مسکن مهر را مورد توجه قرار داده‌اند تا بتوانند نقاط ضعف و قوت آن را شناسایی کنند. تقریبا تمام آنان به این اجماع نظری رسیده‌اند که در چنین طرحی به جای توجه به شاخصه‌های کیفی مسکن، ابعاد کمی و اقتصادی مد نظر قرار گرفته است.

موسوی‌نیا با تاکید بر اهمیت شناسایی نقاط‌ ضعف طرح مسکن مهر جهت اجرای طرح‌های آتی افزود: موضوع مسکن فراتر از تامین یک سرپناه است و باید به مسائل کیفی از جمله تامین آسایش، امنیت و ایجاد توازن بین نیازهای یک خانواده و محیط کالبدی که در آن زندگی می‌کند، توجه شود.

وی گفت: علاوه بر شاخص کمی باید در برنامه‌ریزی‌های ساخت مسکن به مسائل زیست‌محیطی و اجتماعی توجه ویژه‌ای کرد. متاسفانه در طرح مسکن مهر چنین موضوعاتی مورد غفلت واقع شد. به طور مثال مکان‌یابی و استقرار طرح مسکن مهر اغلب صرفا متکی بر جنبه‌های اقتصادی بوده و استاندارد بودن مکان‌یابی از جهت علمی و زیست‌محیطی مورد مطالعه قرار نگرفته بود. در زمینه اجتماعی نیز باید از موضوعاتی چون عدم عملکرد مطلوب مسکن مهر برای حفظ روابط همسایگی و روابط اجتماعی جهت برنامه‌ریزی و ساخت طرح‌های آتی درس گرفت.

عضو هیات علمی گروه معماری دانشگاه فردوسی مشهد با تاکید بر ضرورت استحکام روابط بین جامعه دانشگاهی و جامعه اجرایی و تصمیم‌گیر افزود: بسیار مهم است که در اجرای طرح نهضت ملی مسکن بتوان ایرادات وارد بر طرح مسکن مهر را تکرار نکرد. این موضوع تنها با شناخت درست مسائل مرتبط با مسکن میسر خواهد بود. برای مثال در بعد زیست‌محیطی آثار استقرار و توسعه مجموعه‌های مسکونی و کارکردهای مرتبط با آن نظیر صنعت، کشاورزی، خدمات و زیرساخت‌ها بر محیط پیرامون باید مورد مطالعه قرار گیرد. همچنین ما در یک کشور پهناور با اقلیم‌های بسیار متفاوت زندگی می‌کنیم که طراحی مسکن منطبق با بوم و ویژگی‌های آب و هوایی را ضرورت می‌بخشد.

وی ضمن تاکید بر اهمیت به‌ کارگیری نیروی متخصص جوان معمار و شهرساز در فرآیندهای برنامه‌ریزی و طراحی پروژه‌های مسکن گفت: توجه به ابعاد زیست‌محیطی و موضوعات مرتبط با شرایط اجتماعی با یک نگاه کلان‌نگر در سطح کشور میسر نیست و سیاستگذاری‌ها باید در سطح خرد هم تنظیم شود؛ لذا علاوه بر چالش کمی‌نگری در زمینه‌ مسکن باید چالش کلی‌نگری را هم به آن اضافه کنیم. مساله‌ مسکن ارائه یک نسخه واحد و قابل‌ تعمیم برای کل ایران نیست.

عضو هیات علمی گروه معماری دانشگاه فردوسی مشهد با بیان اینکه طراحی مسکن برای اقشار کم‌درآمد در تمام کشورها چالشی متفاوت از سایر پروژه‌هاست، اظهار کرد: امروز مهم‌ترین مساله در ارتباط با مسکن قشر کم‌درآمد موضوع کاهش هزینه‌هاست. این موضوع در ابتدا بسیار معقول و منطقی به نظر می‌رسد اما تاکید بیش از حد به مسائل اقتصادی و عدم توجه به جنبه‌های دیگر در آینده به معضلی برای محیط‌های مسکونی تبدیل خواهد شد.

این استاد دانشگاه گفت: ما با کاهش هزینه‌های ساخت عمر مفید ساختمان و هزینه‌های تعمیر و نگهداری توسط ساکنان را نادیده می‌گیریم؛ این درحالی است که قشر کم‌درآمد نمی‌تواند هزینه‌های سنگین نگهداری ساختمان در طولانی‌مدت را بپردازد. به علاوه کاهش هزینه‌های ساخت تا حدی که حتی برخی از استانداردها رعایت نشود، می‌تواند عواقب و هزینه‌های بسیار سنگینی را در صورت بروز بلایای طبیعی به مردم و جامعه تحمیل کند.

وی افزود: در وضعیت کنونی کشور توجه به مفاهیمی مثل معماری زمینه‌ای، معماری بومی و ویژگی‌های فرهنگی یک منطقه می‌تواند گامی جهت ارتقاء کیفیت مسکن باشد. همینطور توجه به موضوعاتی چون مصرف انرژی که مساله روز دنیاست، باید در طرح‌هایی مانند طرح نهضت ملی مسکن به صورت هدفمند دیده شود. بنابراین علاوه بر سیاست‌های واگذاری زمین، سیاست‌گذاری‌های دقیقی از مراحل طراحی و ساخت باید تنظیم و مورد استناد قرار گیرد.

موسوی‌نیا خاطرنشان کرد: از دیگر مسائل مهم و بنیادین در سیاسـت‌گـذاری توسعه‌ مسکونی موضوع پایداری اجتماعی در سـطح محـلات است. منظور از پایـداری اجتماعی مجموعه‌ای از شاخص‌ها مانند سرمایه اجتماعی، بهداشت و بهزیستی، انسجام اجتماعی، توزیـع عادلانه اشتغال و درآمد، مشارکت محلـی … است که برخی از این شاخصه‌ها به شیوه طراحی و معماری وابسته است. موضوعاتی مثل طراحی فضاهای باز در محیط‌های مسکونی، دسترسی به خـدمات محلی، ارتباط و حرکت(عابر پیاده، حمل و نقل مناسب) و حـس مکان و تعلق در ارتباط متقابل با شیوه طراحی قرار می‌گیرد. این موارد در طرح نهضت ملی مسکن باید با ظرافت بیشتری مد نظر قرار گیرند.

ایسنا