ساماندهی معبد آناهیتا کنگاور در اولویت وزارت میراث فرهنگی است
مدیرکل امور پایگاههای ملی و جهانی وزارت میراثفرهنگی، گردشگری و صنایع دستی گفت: آزادسازی و تملک عرصه معبد آناهیتا کنگاور و ساماندهی آن در اولویت امور پایگاهها قرار دارد.
« رضا سامه» در جریان بازدید از محوطه تاریخی بزرگترین تک بنای سنگی کشور، گفت: در سفر به استان کرمانشاه از پایگاه ملی معبد آناهیتای کنگاور که پیشانی این استان بازدید و از نزدیک در جریان روند امور اجرایی این پایگاه قرار گرفتیم.
مدیرکل امور پایگاههای ملی و جهانی میراثفرهنگی ضمن اشاره به اهمیت سالن معرفی مجموعه بر ضرورت ساماندهی ورودی مجموعه، محل پارکینگ و مسیر دسترسی گردشگران و مسافران تاکید کرد.
سامه با اشاره به اهمیت این اثر تاریخی در بین آثار سنگی کشور اظهار داشت: نصب تابلوهای معرفی و راهنما و نقشههای مسیرهای بازدید در داخل محوطه معبدآناهیتا برای معرفی بیشتر از ضروریات ساماندهی مجموعه است که باید مورد توجه قرار گیرد.
سامه؛ همچنین تملک و آزادسازی خانهها و اراضی که در عرصه معبدآناهیتا سالهاست بلاتکلیف مانده اند را ضروری عنوان کرد و همچنین انجام کاوشهای جدید و امکان سنجی و برآورد هزینه مرمت و احیای بخشهایی از این مجموعه تاریخی را مورد تاکید قرار داد.
مدیرکل امور پایگاههای ملی و جهانی میراثفرهنگی کشور در ادامه سفر خود به استان کرمانشاه از سایت جهانی بیستون و مجموعه تاریخی طاقبستان نیز بازدید خواهد کرد.
معبدآناهیتا در شهرستان کنگاور (۹۰ کیلومتری شرق کرمانشاه و ۸۵ کیلومتری غرب همدان) یکی از ۱۰ ثر تاریخی نخست کشور است که به همراه تخت جمشید در تاریخ ۲۴ شهریور سال ۱۳۱۰ به ثبت ملی رسیده است. این اثر از سال ۲۰۰۶ در فهرست آثار در انتظار ثبت جهانی است.
بنابر نوشتهها و مستندات تاریخی به نظر میرسد که اولین سنگبنای این معبد در عصر هخامنشیان ساخته شد و ساخت آن تا دورانهای بعد ادامه پیدا کرد و در دورهی ساسانیان به اتمام رسید. برخی دیگر از محققین به تبعیت از نوشتههای مورخین ایرانی و عرب سده سوم ه.ق به بعد، این بنا را کاخی ناتمام برای خسروپرویز معرفی کردهاند. عدهای نیز زمان ساخت آن را به اواخر سده سوم و آغاز سده دوم ق.م و عده دیگر آن را به سده اول ق.م نسبت میدهند. سیفالله کامبخشفرد – کاوشگر بنا – آن را به سه دوره هخامنشی، اشکانی و ساسانی نسبت میدهد و مسعود آذرنوش کاوشگر دیگر بنا، آن را کاخ ناتمامی از خسرو پرویز در اواخر دوره ساسانی میداند.
معماری بنا
پرستشگاه آناهیتا نیز همچون بناهایی که بر بلندی ساخته شدهاند برگرفته از شیوهٔ سکوسازی (صُفه سازی) است که در دشت ایران باب بوده و در دورههای پسین نیز بناهای مهم پرستشگاهی و برخی بناهای حکومتی روی سکو بنا میشدهاند.
فراز این اثر تاریخی ردیفی از ستونهای سنگی بر پا بوده که بلندای هر ستون ۵۴٫۲ متر است. ورودی بنا به وسیلهٔ پلکان دو طرفه در جبههٔ جنوبی تعبیه شده و در جبههٔ شمال خاوری پلکان یک طرفه راه دسترسی به این مکان را ممکن ساختهاست.
معبد آناهیتا روی تپهای با ارتفاع ۳۲ متر ساخته شده است. نقشه بنای کنگاور به صورت یک چهارضعلی است که ابعاد هر ضلع این عمارت ۲۰۹ متر در ۲۴۲ متر برآورد شده است. به نظر میرسد سازندگان، دیوارها را با استفاده از لاشههای سنگ و ملات به ضخامتی برابر با ۱۸ متر ساختهاند. البته ضلع شمالی این بنا از ضخامتی متفاوت نسبت به بقیه برخوردار است.
جویهای سنگی آب رودخانه را میزان کرده و به طرز باشکوهی به آبگیری وسط معبد آناهیتا هدایت میشده است. نوع تقسیم آب و جریان آب درون معبد آناهیتا یکی از شگفتیهای مهندسی در آن دوران است تا این عنصر مقدس را به زیباترین شکل ممکن به نمایش بگذارند.
در چهار طرف معبد آناهیتا دالانهایی تعبیه شده که در کف آنها جویهای آب به صورت رفت و برگشت آب را به وسط معبد هدایت میکرده است. در دو طرف بالای معبد آناهیتا سر چهار گاو در هر طرف به صورت رو به روی یکدیگر قرار دارد که در زمان آبگیری این معبد عکس سر گاوها روی آب نقش میبسته است.
در وسط معبد آناهیتا فضایی وجود دارد که آب از این جویها در آن جمع شده و استخر کوچکی حدودا در ابعاد ۱۰ در ۱۰ و عمق ۲۰ سانتیمتر را پر آب میکرده است. معبد آناهیتا در کنگاور مشهورترین معبد منسوب به آناهیتا در ایران است.
روی هر دیوار، ردیفی از ستونهایی با قطر زیاد قرار گرفته است؛ ارتفاع ستونهای ساخته شده در این بنای عظیم تاریخی، سه برابر قطر آنها است که یکی از نکات جالب و منحصربهفرد در طراحی و معماری معبد به شمار میآید و به یقین میتوان ادعا کرد که هیچ یک از معابدی که در سراسر دنیا وجود دارند، از این ویژگی برخوردار نیستند. در ساخت این دیوارها، از سنگ و ملات گچ استفاده شده که سازندگان این بنا، به وسیلهی قعطه سنگهای تراشیده شده و به صورت خشکه چین، نمای بیرونی آن را تزئین کردهاند.
در قسمت جنوبی معبد آناهیتا، پلههای دو ردیفی قرار دارد که کارشناسان بناهای تاریخی، طول آنها را ۱۵۴ متر برآورد کردهاند. معماران در هر بلوک دو الی پنج پله تعبیه کردهاند که در قسمت پلکان شرقی ۲۶ پله و در قسمت پلکان غربی ۲۱ پله قرار گرفته است.
از دیگر نکات معماری لحاظ شده در بنای معبد آناهیتا حضور صفهای (صخره) در مرکز و با جهت شرقی – غربی است که با طول ۹۴ متر، عرض ۹/۵ متر و ارتفاعی نزدیک به ۴ متر در نوع خود جالب و ستودنی است. این صفه با استفاده از لاشه سنگهای بزرگ که با روکشی از گچ پوشیده شده، ساخته شده است.
ستونهایی کمارتفاع و عریض، به ارتفاع ۳۵۴ سانتیمتر که شامل پایه، ساقه و سرستون است و همچنین قطری برابر با ۱۴۴ سانتیمتر، روی دیوارهای معبد وجود داشته است. البته بنابر نظر باستانشناسان، نقاطی مانند ضلع شمالی و بین دو رشته پلکان جنوبی، فاقد این ستونها بودهاند.
گیلویی در پایین پایهی ستون قرار گرفته است که ارتفاع آن به ۶۰ سانتیمتر میرسد. اندازهی هر یک ستونی که در عمارت تاریخی کنگاور ساخته شده است، برابر با ۳۵۴ سانتیمتر بوده که در واقع دو برابر قطر پایهی ستون و هماندازه با فاصلهای است که دو ستون از یکدیگر قرار گرفتهاند.
قرارگیری ستونهایی ساده، فاقد تزئینات خاص معماری، کوتاه و قطور در یک ردیف، علاوه بر به رخ کشیدن الگوی معماری اصیل ایرانی، کارشناسان را به این فکر میاندازد که سازندگانش، آنها را به عنوان نرده و حفاظ تزئینی لبهی ایوان تعبیه کردهاند. این بنای شگفتانگیز تاریخی را پس از عمارت تخت جمشید، به عنوان دومین بنای سنگی در ایران معرفی کردهاند که متاسفانه به تدریج و در طی سالیان متمادی بخشهای بسیاری از آن تخریب شده است.
ایرنا
درباره نویسنده
نویسنده