خشت‌های کج در معماری جدید یزد

معماری خشتی از گذشته، بهترین نوع معماری برای شهر یزد با اقلیم خشک و کویری تشخیص داده شده است. آن هم نه بر اساس مطالعات علمی بلکه بر اساس برداشت استادکاران از شرایط آب و هوایی و مصالحی که در دسترس قرار داشته است.

اما امروز با پیشرفت علم و تکنولوژی و تنوع مصالح ساختمانی به نظر می رسد، معماری این شهر نیز به قهقرا رفته و دیگر تناسبی با معماری خشتی که یزد را در جهان شهره کرده، ندارد. قرار گرفتن یزد در زمره استان‌های اول کشور از نظر تخلفات ساخت و ساز که یکی از آیتم های اصلی دور شدن یزد از معماری سنتی و به هم ریختن نظم شهری و سیمای نازیباست، گواه این مطلب است که معماری امروز، مسیر درستی را در پیش نگرفته. اگر جلوی این روند گرفته نشود، آیندگان دیگر اندوخته‌ای از معماری سنتی ندارند و چیزی از این معماری باقی نخواهد ماند.

دور شدن معماری امروز از دیروز
یکی از معماران یزدی در این زمینه می‌گوید: معماری امروز نه تنها معماری سنتی را ادامه نداده است بلکه در حال نابود کردن این سنت است. این ایراد تنها مربوط به مصالح نیست، بلکه سبک طراحی‌ها نیز چالش برانگیز است.

رضا دهقانی می‌افزاید: ساختمان‌های یزد باید با اقلیم شهر سنخیت داشته باشند، دیگر از اتاق‌های رو به آفتاب در زمستان و اتاق‌های آفتاب گیر در تابستان خبری نیست و حتما باید از تکنولوژی برای تامین نیازهای سرمایشی، گرمایشی و حتی روشنایی در طول روز بهره گرفت، در حالی که در خانه‌های قدیمی این نیازها با سبک معماری در خانه‌های ۴ فصل تامین می‌شد.

وی افزایش مصرف انرژی، نازیبا شدن سیمای شهر، خطرات تخریب در اثر حوادث و بلایای طبیعی را از دستاوردهای این معماری افسار گسیخته می‌داند و می‌افزاید: چرا معماران امروزی، درباره معماری سنتی آموزش نمی‌بینند؟ چرا نظارت‌ها دقیق‌تر نیست تا ساختمان‌هایی که طراحی و مصالح آن با اقلیم یزد همخوانی ندارد، ساخته نشوند و هزاران چرای دیگر وجود دارد که اگر به آنها توجه شود، معماری بهتری خواهیم داشت.
 
ناآشنا بودن دانشجویان با معماری سنتی
یکی از دانشجویان رشته معماری نیز به ساختمان‌های شاخص بافت تاریخی اشاره می‌کند و می‌افزاید: معماری سنتی، افتخار یزدی‌ها است و ساختمان‌های به جا مانده از گذشته، موزه‌ای از سبک  معماری و مصالح سازگار با اقلیم است اما معماری امروز عمدتا به دلیل تخلفات ساخت و ساز، فاصله بسیاری با معماری سنتی دارد و تمایز بسیاری بین بافت جدید و بافت قدیم شهر ایجاد کرده است.

سامان میرسلیمی می‌افزاید: فارغ التحصیلان  در زمان تحصیل با سبک معماری سنتی آشنا می‌شوند اما در عمل این آموزش‌ها اجرایی نمی‌شود زیرا هم مردم استقبال نمی‌کنند و هم الگوی مشخصی برای اجرای آن با مصاالح و نیازهای امروزی وجود ندارد. باید راهکاری ایجاد شود که هم آموزش‌ها بهتر باشد و هم امکان اجرا شدن پیدا کند تا مردم هم استقبال کنند.
 
افزایش ۱۰۰ درصدی صدور پروانه ساختمانی
معاون هماهنگی امور عمرانی استانداری یزد با اشاره به ضرورت توجه به سبک معماری جدید با توجه به پیشیننه پرافتخار یزد در معماری سنتی، می‌گوید: در این راستا و برای تغییر جایگاه دور از شان یزد از نظر تخلفات ساخت و ساز، کارگروه پیشگیری از تخلفات ساختمانی تشکیل و تعاملات بین دستگاه‌های عضو این کارگروه تقویت شد. نتیجه این اقدام افزایش ۱۰۰ درصدی صدور پروانه ساختمانی در سال ۹۹ نسبت به سال ۹۸ بود که اندکی از تخلفاتی که سیما و منظر بافت جدید و قدیم شهر را بسیار متفاوت کرده است، می‌کاهد.

محسن صادقیان با بیان اینکه اقدامات صورت گرفته و هوشمندسازی خدمات در حوزه صدور مجوزهای ساخت و ساز سبب شد تا تعداد پروانه‌های ساختمانی صادر شده در سال گذشته ۲ برابر افزایش داشته است، ادامه می‌دهد: این کارگروه صدور پروانه‌های ساختمانی برای اراضی مشاعی، راه اندازی سامانه الکترونیکی صدور پروانه ساختمانی در شهر یزد و بررسی گزارش تخلفات ساخت و ساز دفتر بازرسی و رسیدگی به شکایات استانداری را مورد بررسی قرار داد و اجرایی کرد.

وی می‌افزاید: یکی از کارهایی که در چند ماه گذشته در دستور کار قرار گرفت، کاهش زمان بروکراسی اداری صدور پروانه ساختمانی و افزایش تعاملات بین شهرداری و نظام مهندسی بود که باعث شد امروز با اصلاح فرآیندها و الکترونیکی شدن صدورپروانه ساختمانی، پروسه صدور پروانه در شهر یزد کمتر از امروز  15 روز باشد.

وی می‌گوید: در صورتی که شهروندان از کوتاه شدن روال اداری دریافت پروانه ساختمانی مطلع شوند، برای دریافت پروانه ترغیب می شوند و حتی می‌توانند با کمترین مراجعه به شهرداری، مراحل دریافت پروانه ساختمانی را طی کنند. اگر این روند  ادامه یابد، معماری ما سنخیت بیشتری با اقلیم و شرایط آب و هوایی پیدا کرده و به سبک معماری سنتی البته با تکنولوژی و مصالح امروزی نزدیک‌تر می‌شود.

کاهش تخلفات؛ راهکاری برای ترویج معماری اصیل
رئیس سازمان نظام مهندسی ساختمان استان یزد هم به روند رو به رشد صدور پروانه های ساختمانی اشاره می کند و می‌افزاید: با اقدامات صورت گرفته در کمیته پیشگیری از تخلفات ساخت و ساز، شاهد کاهش ۲۰ درصدی تخلفات هستیم که بخش عمده ای از دلایل معماری نادرست در یزد را شامل می‌شود.

علی اصغر زحمتکش می‌گوید: اینکه یزد در جایگاه نامناسبی از نظر تخلفات ساخت و ساز قرار دارد، موید این است که معماری سنتی ما در حال فراموشی است از این رو باید به صورت جدی به این موضوع پرداخته شود و با تشکیل کارگروه‌های تخصصی و بررسی عوامل تخلف ساخت و ساز، نسبت به رفع آن اقدام شود. تمهیداتی در نظر گرفته شود که روند به رو به کاهش ادامه یابد.

وی ادامه می‌دهد: وقتی ساخت وسازها با پروانه صورت گیرد، قطعا الزاماتی که مربوط به اقلیم و سبک معماری متناسب با آن است، رعایت می‌شود و در نتیجه روند معماری سنتی با تکنولوژی روز حفظ می‌شود. اما زمانی که ساخت و سازها بدون پروانه یعنی طرح ونقشه مناسب و ناظر ساخته می‌شوند، قطعا با استانداردها فاصله دارند و ما را از معماری سنتی دور می‌کنند.

زحمتکش با اشاره به تاثیر بسیار زیاد ساخت و سازهای خلاف بر سیما و منظر شهر می‌گوید: این تخلفات  قاعدتا ساختار سیما و منظر شهر و به دنبال آن تناسب و نزدیکی با معماری اصیل و هم خوان با اقلیم یزد را به هم می‌ریزد و معماری یزد را به سمت نادرستی هدایت می کند که آینده شهر را هم از نظر ایمنی و هم زیبایی در معرض آسیب قرار می‌دهد.

رئیس سازمان نظام مهندسی ساختمان استان یزد درباره آموزش شیوه های معماری سنتی و الزاماتی که در این نوع معماری رعایت شده است، می‌گوید: باید شیوه نامه‌ها در کمیسیون‌های تخصصی و انجمن‌های صنفی بررسی و تدوین شود و از سوی دیگر آموزش‌ها بین فارغ التحصیلان دانشگاهی تقویت و توسعه داده شود تا الگوی خوبی داشته باشیم که باعث ترویج معماری مطابق با اقلیم و در راستای معماری سنتی یزد باشد. داشتن الگو، ارائه آموزش، خارج شدن معماری اصیل یزدی از تحصیلات آکادمیک به مرحله اجرا و از سوی دیگر ایجاد موانع برای تخلفات ساخت و ساز برای جلوگیری از دور شدن از اصول معماری متناسب با استان کویری یزد از عواملی هستند که می‌توانند باعث شوند یزدی‌ها تا سالیان سال به معماری خود ببالند و همچنان جهانی بمانند.

همشهری آنلاین