رابعه تیموری:مسجد الهادی(ع) یکی از این بناهاست که با گذشت ۵ دهه از عمر آن، هنوز هم زیبایی و شکوهی خاص دارد. در ساخت این مسجد که سال ۱۳۴۵ در زمین موقوفه مرحوم احمد امیر احمدی ساخته شد، سبک معماری ویژه‌ای به کار رفته است. مسجد الهادی(ع) با مساحت حدود ۳ هزارمترمربع محل اقامه نماز ساکنان خیابان فدائیان اسلام است. در گزارش زیر به سبک معماری و شاخصه‌های این مسجد پرداخته‌ایم.  

حیاطی مانند یک باغ

نرسیده به سه‌راه ورامین و در اواسط خیابان فدائیان اسلام، در آهنی سبز رنگ کوتاهی قرار دارد که آجرهای قزاقی اطراف آن، مانند طرح محراب چیده شده‌اند و نام مسجد الهادی(ع) بر پیشانی‌اش نقش بسته است. کاشی‌های لاجوردی، روی آجرچین‌ها را پوشانده‌اند و آیاتی از سوره مبارکه قلم و اسماء الهی با خط ثلث بر روی کاشی‌ها نوشته شده است. از لابه‌لای ستاره‌های چند پر و اشکال هندسی توخالی قسمت فوقانی در، حیاط پر ‌دار و درختی پیداست که در نگاه اول هیچ شباهتی به تصور رایج درباره حیاط مساجد ندارد. درختان پر سن و سال و تنومند صنوبر، چنار، کاج، سرو و انبوه شمشادهای سبز و جوان در دو سوی حیاط قد کشیده‌اند و حوضی مستطیل شکل از درگاهی تا اواسط حیاط وسیع و چهارگوش مسجد امتداد پیدا کرده است. در گوشه‌ای از این باغ باصفا چاه آبی حفر شده که درپوش آهنی روی آن نشان می‌دهد سال‌هاست آبی از داخل آن نجوشیده است. نزدیک شبستان مسجد، دیواره‌های کوتاه و بلند پلکانی قرار گرفته که با سنگ مرمر پوشیده شده‌اند. بر روی سطح وسیع این دیواره‌ها برجستگی‌هایی به چشم می‌خورد که ۲‌لایه سنگ مرمر سیاه و سفید آنها را در برگرفته‌اند. بر روی دیواره انتهایی این پلکان، حجمی هندسی که از اشکال منتظم چند وجهی ساخته شده، قد علم کرده است. مصالح مرغوب و مستحکم این احجام هم سنگ‌هایی خارا به رنگ آبی و قهوه‌ای است. این برجستگی‌ها که بر روی زیرزمین شبستان مسجد به کار رفته‌اند، سبب تهویه هوا و روشنایی فضای زیرزمین می‌شوند.  

موقوفه مرحوم امیر احمدی

در گوشه‌ای از حیاط مسجد، اتاقکی سرداب مانند وجود دارد که به اندازه چند پله باریک، از سطح زمین پایین‌تر است و بر روی در باریک و زنگ زده آن، قفل زده شده است. به گفته اهالی در این سرداب مرحوم احمد امیر احمدی و خواهرش دفن شده‌اند. مرحوم امیراحمدی از نظامیان عالیرتبه ترک زبان دوره رضاخان است که در نقاط مختلف تهران، موقوفاتی مانند مدرسه، املاک تجاری و زمین‌های کشاورزی دارد و مسجد الهادی(ع) هم از وقفیات او به شمار می‌آید. در انتهای حیاط زیبا و بزرگ مسجد، آشپزخانه، وضوخانه‌های زنانه و مردانه و شبستان مسجد قرار گرفته است. وضوخانه‌ها که تنها سازه امروزی بنا هستند، در سال‌های اخیر و برای تفکیک وضوخانه بانوان و آقایان نمازگزار ساخته شده‌اند. در کنار شبستان، ستون‌های بلند مرمرین قد برافراشته‌اند که در بلندای آنها بلندگوی پخش اذان جای گرفته است. در بریدگی و انحنای مختصر راهروی شبستان، منزل و محل اقامت خادم مسجد قرار دارد. وقتی به داخل شبستان پا می‌گذاریم، انگار از باغی سرسبز و وسیع وارد حسینیه‌ای کوچک می‌شویم. فضای شبستان که با پشتی‌های ماشین بافت و موکت‌های قرمز طرح محراب فرش شده، به وسیله پرده ضخیمی از هم جدا شده تا در قسمتی از آن بانوان نماز بخوانند. کاشی‌های اصفهان که دیوارهای شبستان را پوشانده‌اند و راه‌های شیشه‌ای آبی‌رنگ وسط آنها، پاکیزه هستند و عمر ۵۰ ساله بر روی آنها درز و ترکی ننشانده است. در طبقه بالای شبستان، حسینیه واقع شده که در مراسم و مناسبت‌ها، به‌عنوان بخش زنانه مسجد مورد استفاده قرار می‌گیرد.  

ساختمان مسجد رو به قبله ساخته شده

معماری و ساخت سقف شبستان در نوع خود شاهکاری بی‌نظیر است. بر روی خطوط باریک و مارپیچ کاشی‌های سبز رنگ سقف، اذکار شهادتین نوشته شده است. در قسمت میانی سقف مربع‌های کوچک و بزرگ که رئوس هر کدام بر میانه اضلاع مربع دیگری قرار گرفته، در هم فرو رفته‌اند و طرح هندسی بی‌نظیری را به وجود آورده‌اند. در مرکز این شکل هندسی، لوستر بزرگی آویخته شده که بر جلوه‌گری نقوش سقف افزوده است. در قسمتی از بنای شبستان اتاقک کوچکی بنا شده که به‌عنوان دفتر امام جماعت مسجد مورد استفاده قرار می‌گیرد. حجت‌الاسلام محمود پورهنگ و حاج آقاسید مجتبی طباطبایی امامت نمازگزاران مسجد الهادی(ع) را برعهده دارند. حاج آقا طباطبایی درباره ویژگی‌های مسجد الهادی(ع) می‌گوید: «مساحت شبستان مسجد ۱۱ در ۱۱‌مترمربع است. این مساحت بر مبنای حروف ابجد و به تعداد رقم‌های حروف نام حضرت علی(ع) طراحی شده است.» مطابقت زاویه حوض و مناره مسجد با اوقات شرعی، یکی از نکات برجسته معماری این عبادتگاه شهرری است. حجت‌الاسلام طباطبایی می‌گوید: «همه اجزای مسجد رو به قبله ساخته شده و قبله مسجد با دقت و صحت بسیار زیادی تعیین شده است. هنگام ظهر وقتی تیغ آفتاب بر روی شکاف تعبیه شده داخل محراب بیفتد، دقیقاً زمان اذان است.» حوض بزرگ وسط حیاط که مدتی است دیواره سیمانی آن ترک خورده، تنها حوض ساختمان مسجد نیست.  

مسجد باید مرمت شود

 در زمان ساخت بنا، داخل دیوار شبستان مسجد، حوضچه کوچکی قرار داده‌اند که برای تگری کردن آب و قراردادن یخ مورد استفاده قرار می‌گرفت. این حوضچه اکنون با ماسه پر شده و گلدانی آن را زینت داده است. حجت‌الاسلام طباطبایی می‌گوید: «این مسجد نه تنها یک مکان عبادی و فرهنگی محله است، بلکه در ایام مختلف سال در آن به روی مردم و گردشگران باز است. ما در مناسبت‌های مختلف حوض را پر از آب می‌کنیم و فواره‌های حوض و درختان سرسبز حیاط، فضای مفرح و باصفایی را برای گردش و دور همنشینی اهالی به وجود می‌آورند.» تخریب بنای قدیمی مسجد سبب نگرانی امام جماعت محله شده است. او می‌گوید: «با کمک‌های مردمی و بودجه‌ای که اداره اوقاف در اختیار ما گذاشت، برق‌کشی مسجد تعمیر و آشپزخانه و وضوخانه‌های زنانه و مردانه ساخته شده‌اند. اما فضای شبستان برای نمازگزاران کافی نیست و باید توسعه پیدا کند. حوض، مناره و قسمت‌های دیگر بنا هم تخریب شده‌اند که با کمک خیّران و نمازگزاران باید زودتر مرمت شوند.» واقف در شجره‌نامه مسجد، برنامه‌هایی مانند قرائت هفتگی قرآن کریم، ختم قرآن سالانه و برگزاری مراسم ادعیه‌خوانی را از نمازگزاران خواسته است که این برنامه‌ها به‌صورت مرتب در مسجد برگزار می‌شود. مراسم دعای کمیل یکی از برنامه‌های پرشور مسجد الهادی(ع) است که صبح روزهای جمعه اهالی خیابان فدائیان اسلام را گرد هم جمع می‌کند.  

همشهری آنلاین