نصف جهان در خطر/ ابهام در وضعیت آثار تاریخی اصفهان پس از حملات اسرائیل به این شهر و سایت هسته‌ای حومه آن
سحرگاه یکشنبه، یکم تیرماه، بود که اسرائیل و آمریکا سه سایت هسته‌ای ایران را هدف حملات خود قرار دادند. فردو، نطنز و اصفهان اهدافی بودند که در اولین روز تابستان مورد حمله دشمن قرار گرفتند. هنوز برآورد دقیقی از خسارات وارده منتشر نشده، اما نگرانی‌ها درباره وضعیت آثار فرهنگی شهر تاریخی اصفهان پا را از مرز‌های ایران فراتر گذاشته است. این شهر با داشتن آثار ارزشمند تاریخی که برخی از آنها در فهرست میراث جهانی هم ثبت شده، یکی از شناخته‌شده‌ترین شهر‌های تاریخی ایران در سطح جهان و یکی از مهمترین شهر‌های تاریخی کشور است.
در پی تشدید حملات به شهر‌های مختلف ایران و همچنین حمله به حومه شهر تاریخی اصفهان در روز اول تیرماه، دیروز لس‌آنجلس‌تایمز در گزارشی نسبت به وضعیت آثار تاریخی این شهر در جریان حملات آمریکا و اسرائیل به ابهاماتی درباره سرنوشت آثار شاخص معماری این شهر پرداخته است. هر چند در روز‌های شروع حملات، مدیرکل میراث‌فرهنگی اصفهان در گفت‌و‌گو با «پیام ما» از اتخاذ تدابیری برای حفاظت هر چه بیشتر آثار تاریخی این شهر خبر داده بود، اما با تشدید درگیری‌ها باز هم نگرانی در این رابطه افزایش پیدا کرده است.
اصفهان که مسجد عتیق آن در جریان جنگ مورد اصابت موشک عراق قرار گرفت و هنوز زخمی جنگ ایران و عراق است، حالا در همسایگی یکی از مهمترین سایت‌های هسته‌ای کشور باز هم در معرض تهدیدی جدی قرار دارد. نگرانی از وضعیت آثار تاریخی اصفهان و دیگر شهر‌های ایران در حالی مطرح است که به‌رغم مکاتبات انجمن‌های مستقل و وزارت میراث‌فرهنگی با نهاد‌های جهانی حافظ میراث بشری، یونسکو و نهاد‌های دیگر بین‌المللی حامی میراث‌فرهنگی هنوز درباره آن اظهار نظر و اقدامی انجام نداده‌اند. ضمن اینکه اسرائیل و آمریکا سال‌هاست که اعلام کرده‌اند به‌دلیل مواضع یونسکو در قبال کشورهایشان از این نهاد بین‌المللی خارج می‌شوند. با این‌همه یونسکو تا امروز در قبال حملات این دو کشور به ایران سکوت کرده است.
«کریستوفر رینولدز» در گزارش خود با عنوان «بمب‌ها و موشک‌ها در ایران فرود می‌آیند، سرنوشت گنجینه‌های معماری اصفهان در ابهام» به حمله آمریکا و اسرائیل اشاره کرده و نوشته است: «درحالی‌که تحلیلگران نظامی همچنان در حال بررسی میزان خسارات واردشده از حملات هوایی و موشکی ایالات متحده به ایران هستند، بسیاری از پژوهشگران و ایرانیان نگران پیامد‌های این حملات برای مردم و آثار تاریخی اصفهان‌اند.» او درباره اهمیت شهر اصفهان نوشته: «اصفهان که یکی از سه سایت هسته‌ای ایران -که روز شنبه هدف حملات آمریکا قرار گرفت- در آن واقع شده، از کهن‌ترین و مهمترین شهر‌های تاریخی این کشور است؛ شهری که پر است از بنا‌هایی که یادآور دوران شکوه ایران در قرن هفدهم میلادی هستند.»
او به‌نقل از «جاسمین دارزنیک»، نویسنده ایرانی‌الاصل ساکن کالیفرنیا که بخشی از کودکی خود را در ایران گذرانده، نوشته است: «اصفهان یک گنجینه است؛ به‌نظر من مردم نسبت به این شهر احساس خاص و متفاوتی دارند.» نویسنده درباره میراث تاریخی و معماری این شهر نوشته است: «معماری این شهر شامل مسجد‌هایی با کاشی‌کاری‌های بسیار ظریف، چند پل باشکوه و میدانی وسیع است که در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شده‌اند. درحالی‌که رهبران نظامی آمریکا و اسرائیل تمرکز خود را بر مجتمع هسته‌ای واقع در ۱۴مایلی شرق اصفهان گذاشته‌اند، فهرست دارایی‌های فرهنگی این منطقه نیز بسیار بلندبالاست.»
رینولدز در ادامه به شاخصه‌های معماری اصفهان پرداخته و برخی آثار شاخص شهر را معرفی کرده است. در این گزارش به‌نقل گزارش یونسکو درباره این شهر، آمده است: «حاکمان قرن هفدهم منطقه کاشی‌کاری رنگارنگ را به‌عنوان شاخص‌ترین ویژگی معماری ایرانی بنا نهادند و این سبک تزئینی در اصفهان به اوج خود رسید.»
نویسنده گزارش درباره چند اثر تاریخی این شهر از جمله مسجدجامع عتیق و سی‌و‌سه پل و میدان نقش‌جهان هم نوشته و در پایان به این نکته که این شهر در دوران صفوی یکی از مهمترین شهر‌های ایران بوده، اشاره کرده و آورده است: «سلسله صفوی در دوران اوج خود بر سرزمین‌هایی حکومت می‌کرد که در نقشه‌های امروز ایران، جمهوری آذربایجان، بحرین و ارمنستان، بخش‌هایی از گرجستان، روسیه، عراق، کویت، افغانستان، ترکیه و کشور‌های دیگر را در بر می‌گیرد. شاه‌عباس کبیر، اصفهان را به‌عنوان پایتخت انتخاب کرد و مسیر جاده ابریشم را تغییر داد تا این راه مهم از این شهر عبور کند. در همان دورانی که شکسپیر در انگلستان نمایشنامه می‌نوشت و کاراواجو در ایتالیا نقاشی می‌کرد، بناهای تاریخی اصفهان شکل می‌گرفتند و به‌واسطه تجارت در مسیر جاده ابریشم، فرش‌های ایرانی وارد خانه‌های ثروتمندان اروپایی می‌شدند.
پس از سقوط صفویان، اصفهان جایگاه خود به‌عنوان پایتخت ایران را از دست داد، اما همچنان شهرت خود را به‌عنوان شهری زیبا حفظ کرده است.» گزارشگر لس‌آنجلس‌تایمز در پایان گزارش خود به حمله اخیر به اصفهان اشاره کرده و نوشته است: «روز یکشنبه، CNN گزارش داد که ۱۸ سازه در مجتمع هسته‌ای اصفهان در بیرون شهر یا تخریب شده‌اند یا آسیب دیده‌اند. این سایت هسته‌ای در سال ۱۹۸۴ ساخته شده، محل اشتغال حدود سه هزار دانشمند است و به‌عنوان بزرگ‌ترین مجتمع پژوهش هسته‌ای ایران شناخته می‌شود.» از ابتدای حمله اسرائیل به ایران، بسیاری از فعالان فرهنگی نسبت به وضعیت آثار تاریخی ایران در این جنگ ابراز نگرانی کرده‌اند، اما سیاست بسیاری از این نهاد‌ها در این رابطه، تنها سکوت بوده است.
درباره نویسنده
نویسنده