حفاظت از خانه‌های تاریخی ابرشهر خراسان رضوی نیازمند مشارکت شهرداری

کمال خانی در گفت و گو با ایسنا در خصوص وضعیت خانه‌های تاریخی این شهرستان افزود: با توجه بافت تاریخی که نیشابور دارد تاکنون چندین خانه تاریخی شناسایی و برخی از آنها در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌اند.

وی خاطرنشان کرد: خانه قریشی، صدیقی، وکیلی، استاد مشکاتیان و مجتهدی و امیری شش خانه‌های تاریخی این شهر هستند که تاکنون در فهرست آثار ملی ایران، ثبت شده است.

رییس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی نیشابور اظهار کرد: هرچند خانه محمد امیری یکی از آثار ملی ثبت شده ایران در نیشابور و قدمت آن مربوط به پهلوی اول است که به ثبت رسیده اما متأسفانه تخریب شده است.

وی بیان کرد: خانه امیری دارای باغ و ساختمان است که در نمای ساختمان، تزئینات آجری ویژه و زیبایی دیده می‌شود. این بنا در نهم بهمن‌ماه ۱۳۸۴ و به شماره‌ ۱۴۰۰۳ در فهرست آثار ملی ایران، ثبت شده بود.

خانی با اشاره به اینکه تعدادی از این خانه‌های تاریخی و قدیمی در مرکز شهر قرار دارند، بیان کرد: هرچند مالکان خانه امیری این بنا را تخریب نمودند اما چون شماره ثبت دارد طبق قانون از ثبت هم خارج نمی‌شود.

تمامی خانه‌های تاریخی شهرستان نیازمند مرمت و بازسازی

وی با بیان اینکه برخی خانه‌ها را ما می‌توانیم احیاء و مرمت کنیم که خانه تاریخی مجتهدی از آن جمله است، گفت: عملیات مرمت و بازپیرایی خانه تاریخی مجتهدی این شهرستان به صورت مشارکتی با مالک آن انجام می‌شود.

رییس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی نیشابور با اعلام اینکه ۵ تا ۶ خانه تاریخی دیگر در شهرستان داریم که هنوز به ثبت نرسیده‌اند، افزود: در تلاش برای به ثبت رساندن این خانه‌ها هستیم. البته برخی از این خانه‌ها در روستاها هستند که ارزش ثبتی دارند و باید مالکین رضایت دهند.

وی بیان کرد: تمامی خانه‌های تاریخی شهرستان به نوعی نیازمند مرمت و بازسازی هستند، متأسفانه به دلیل عوامل جوی قسمتی از خانه‌ها تخریب و یا احتیاج به بازسازی و مرمت داشته باشد.

خانی در ادامه اظهار کرد: تاکنون چندین اثر تاریخی در شهر نیشابور به ثبت رسیده است که مسجد جامع، رباط شاه‌عباسی، دبیرستان خیام، بازار سرپوشیده، چند حمام، آب انبار، مدرسه گلشن، منزل قریشی، مجتهدی، باغ امین الاسلامی ، عمارت قوامی و … از آن جمله هستند.

وی با اشاره به اینکه شهرداری نیشابور در حفاظت از خانه‌های تاریخی باید همانند شهرهای کاشان، اصفهان، شیراز و مشهد عمل کند و با خریداری آنها را تبدیل به مرکز فرهنگی کند، گفت: هرچند به طور نمونه خانه قریشی را خریداری کرده‌اند و به دنبال ایجاد مرکز فرهنگی گردشگری هستند اما امیدواریم سایر خانه‌های تاریخی را هم اقدام به خریداری کنند و یا در مرمت مشارکت کند، در واقع ما این مطالبه را از شهرداری و شورای شهر داریم.

خانه‌ها و عمارت‌های تاریخی نمادهای هویتی شهر نیشابور

رییس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی نیشابور با بیان اینکه در حفاظت و حراست از آثار تاریخی رایزنی‌هایی با مالکین شده و حتی برای مرمت به صورت مشارکتی اقداماتی خوبی صورت گرفته است، تصریح کرد: اگر شهرداری و یا بخش خصوصی پای‌کار بیایند می‌شود این بناها را مرکز اقامتی گردشگری و فرهنگی تبدیل نمود.

وی با تأکید بر اینکه برای حفاظت و حراست از بناهای تاریخی به مشارکت همه اقشار جامعه و مسئولان دستگاه‌های اداری و سازمان‌ها نیاز داریم، ادامه داد: خانه‌ها و عمارت‌های تاریخی از جمله نمادهای هویتی شهر نیشابور هستند.

خانی با اشاره به اینکه خانه‌های تاریخی بخشی مهم از فرهنگ، معماری و تاریخ شهری است که نگه‌داشتن و مرمت آنها از اهمیت ویژه برخوردار است، گفت: عمارت‌های متعددی در شهرستان نیشابور در کنار باغ‌ها وجود دارد که بیشتر آنها وضعیتی تاریخی دارند و می‌توان در راستای امکانات گردشگری شهرستان از آنها بهره گرفت.

وی ادامه داد: شهرستان نیشابور با داشتن بیش از ۱۰۰ جاذبه گردشگری و میراث فرهنگی و با قدمتی بیش از چند هزار سال تاریخ و تمدن ظرفیت‌های ویژه‌ای در زمینه میراث فرهنگی، آثار و ابنیه تاریخی و گردشگری دارد.

رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی نیشابور تأکید کرد: هرچند بناهای تاریخی به‌ طور دائم باید مرمت شوند، اما به دلیل کمبود اعتبارات عمرانی و هزینه بالا، در مرمت این آثار با مشکلات عدیده‌ای مواجه هستیم و در طول سال فقط تعداد بسیار محدودی مورد مرمت قرار می‌گیرند.

منطقه تاریخی و فرهنگی نیشابور یکی از مناطق منحصر به‌ فرد

وی اظهار کرد: اگر چه باید همه برای حفظ اثر تاریخی تلاش نمایند، اما گاه مشاهده می‎ شود برخی افراد به ابنیه باستانی نظیر حمام‌های قدیمی، آب‌انبارها و یخ‌دان‌‎های تاریخی که در داخل بافت مسکونی روستاها قرار دارند به عنوان یک بنای مزاحم نگاه می‏‌کنند و بیشتر این اماکن به مرور زمان مخروبه و یا در برخی روستاها تبدیل به زباله‌دان شده‎اند.

خانی با اعلام اینکه تغییر این نگاه نیازمند فرهنگ‌سازی است، مطرح کرد: در بعضی روستاها و مناطق دیگر شهرستان، این اماکن توسط خود مردم یا مالکان آن‌ها، مرمت و بازسازی شده و با تغییر کاربری مورد بهره‎ برداری قرار گرفته و خود به یک جاذبه گردشگری تبدیل شده اند.

رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی نیشابور افزود: بزرگ‌ترین عرصه تاریخی کشور با وسعت بیش از ۴۵۰۰ هکتار در نیشابور قرار دارد، منطقه تاریخی و فرهنگی نیشابور یکی از مناطق منحصر به‌ فرد با ظرفیت فوق‌العاده گردشگری در شرق کشور است.

وی افزود: جاده بزرگ خراسان یا راه ابریشم که مسیری برای ارتباط تجاری و فرهنگی تمدن‌های غربی ایران با مناطق شرقی تا سرزمین چین بوده، از این شهر می‌گذشته که این موضوع نشان‌دهنده اهمیت تاریخی شهر کهن نیشابور است.

خانی کاروانسرای عباسی، بازار سرپوش، حمام‌های تاریخی، آب‌انبارهای متعدد، خانه‌های تاریخی و محور تاریخی خیابان امام خمینی (ره) را بخشی از ظرفیت‌های گردشگری و فرهنگی این شهر تاریخی برشمرد و گفت: شهر کنونی نیشابور که پس از سده هشتم و در دوره تیموریان تأسیس شده و تاکنون محل سکونت بوده نیز سرشار از آثار تاریخی و فرهنگی است.

وی همچنین خاطرنشان کرد: این منطقه جایگاه ویژه‌ای در فرهنگ، ادب و عرفان ایرانی دارد. پیدایش و پرورش شخصیت‌های جهانی مانند حکیم عمر خیام، عارف بزرگ فریدالدین عطار و صدها شاعر، ادیب، دانشمند و هنرمند معروف در این خطه، نقش نیشابور در شکل‌گیری فرهنگ ایرانی را ثابت می‌کند.

نیشابور در اوایل اسلام به «ابرشهر» معروف بود که در سکه‌های دوره‌های اموی و عباسی به همین نام آمده است. آن را «ایران‌شهر» هم می‌نامیدند که شاید عنوانی افتخاری برای این شهر بوده باشد. البته چون یکی از چهار شهر کرسی‌نشین خراسان بود، لقب ام‌البلاد را هم برای خود کسب کرده است.

برابر اسناد تاریخی نیشابور از شهرهای بسیار قدیمی باسابقه چند هزار ساله در خراسان رضوی است که بنا به اسناد تاریخی در دوره ساسانیان، حدود دهه‌های میانی سده سوم میلادی به دستور شاپور اول ساسانی تأسیس شده و تاکنون بیش از ۴۰۰ بنا، تپه، محوطه و اثر تاریخی در این شهرستان شناسایی‌ شده که از این تعداد بیش از ۱۰۰ اثر در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.

در گوشه گوشه شهر نیشابور خانه‌های قدیمی و عمارت‌های تاریخی زیبایی جا خوش کرده‌اند. شهری که به دلیل داشتن کوچه‌باغ‌های رؤیایی و باغ‌های منحصر به فردش مانند باغ عطار، باغ قدمگاه، باغ محروق و چندین باغ دیگر و خانه‌های تاریخی‌اش برای بسیاری از ایرانیان و گردشگران خارجی شهری خاص به شمار می‌رود.

ایسنا