تلفیق هنر اسلامی و هنر قبطی در مساجد تاریخی مصر
هنر قبطی و هنر اسلامی از قدیم دارای فضاهای مشترک در مصر بوده اند و تزئینات و معماری مساجد نمونه های زنده ای از تأثیر متقابل این دو هنر بر یکدیگر است.
«هنر اسلامی محصول یک کشور یا یک قوم نیست بلکه تلفیقی از هنر چندین تمدن از جمله تمدن های ایرانی ، رومی و بیزانس است.»
این جمله ای از کتاب ««دایره المعارف عکاسی اسلامی» نوشته « Tharwat Okasha» است که به تعریف هنر اسلامی به طور کامل و جامع پرداخته است.
«مختار الکسبانی» ، استاد آثار باستانی اسلامی و قبطی در دانشگاه قاهره در این باره می گوید: تساهل مذهبی در مصر هماهنگی بین دین و هنر را بخشیدند و آنها را به آنچه به عنوان هنر اسلامی معروف شد تبدیل کردند.
حاکمان مصر بدون تبعیض دینی بر توانایی ها و مهارت های هنرمندان یا معماران متمرکز شدند و این امر معماران مسلمان را بر آن داشت تا ویژگی های تزئینی هنر قبطی را بیاموزند.
مسلمانان بعدها ویژگی های این سبک را توسعه دادند، به آن هویت اسلامی بخشیدند و آن را تبدیل به چیزی کردند که اکنون به عنوان هنر اسلامی شناخته شده است.
وی خاطرنشان کرد که ویژگی هنر اسلامی در مصر انتزاع ، سادگی و استفاده از اشکال هندسی و گیاهی است ، در حالی که تصویر موجودات زنده در آن جایی ندارد و بخشی از این ویژگی ها از هنر قبطی الهام گرفته شده است.
این امر به وضوح در تزئینات دیوارها ، نما و درهای مساجد که از نظر ترکیب معماری و طراحی بسیار ساده هستند، دیده می شود.کسبانی در مورد ستون های مرمری که در بالای آنها صلیب قرار دارد و در مساجد قاهره تاریخی یافت می شود نیز توضیحاتی ارائه کرد.
در توضیحات او آمده است که از زمان فتح مصر تاکنون هیچ کلیسایی برای ساخت مسجد تخریب نشده است.
صلیب های تزئینی بالای ستون ها یا سرستون ها ، جلوه ای از هنر قبطی است و نکته مهم اینجاست که هیچ اعتراض دینی به استفاده و حفظ بقایای آثار قبطی در ساخت مساجد وجود نداشت.
مسجد «النصیر محمد بن قلاون» ، مسجد «الصالح طلائی» و مسجد «التنبوغا المردانی» دارای سرستون هایی هستند که با صلیب تزئین شده اند.
بازدیدکنندگان هنوز هم می توانند صلیب ها یا قسمت هایی از آنها را ببینند اما بعضی از آنها به مرور شکسته شده یا فرسایش یافته اند.
«نور یحیی» که یک راهنمای تور است با کسبانی موافق است و تأیید می کند که بسیاری از مساجد ساخته شده از زمان فتح مصر در سال ۶۴۱ بعد از میلاد دارای صلیب هایی هستند که از کلیساهای ویران شده یا خانه های ویران شده مسیحیان آورده شده اند.
«عبدالرحیم ریحان» ، باستان شناس و مدیر تحقیقات مطالعات باستان شناسی و انتشارات علمی برای سایت های باستانی جنوب صحرای سینا در این باره گفت که معماری مسیحی و اسلامی در مصر به دلیل تأثیر متقابل و انسجام دو سنت ترکیب بسیار چشمگیر و فوق العاده ای را به وجود آورده اند.
هنر قبطی اصطلاحی است که برای آثار هنری ساخته شده در اوایل دوره مسیحی در مصر یا آثاری که توسط خود مسیحیان قبطی ساخته شده‌است، به کار می‌رود.
هنر قبطی بیشتر با نقاشی‌های دیواری، منسوجات، نقاشی‌های تذهیب و فلزکاری‌هایی که بیشتر آنها در صومعه‌ها و بخشی از آنها در مساجد باقی مانده‌اند شناخته شده است.
منبع:شبستان
درباره نویسنده
نویسنده